Wyrok z dnia 2014-07-15 sygn. I GSK 58/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Zofia Borowicz Sędziowie NSA Maria Jagielska (spr.) Gabriela Jyż Protokolant Paweł Gorajewski po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2014 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej D. Sz. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. z dnia 4 października 2012 r. sygn. akt III SA/Po 732/12 w sprawie ze skargi D. Sz. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] kwietnia 2012 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania od decyzji w przedmiocie podatku akcyzowego oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w P. wyrokiem z dnia 4 października 2012 r. o sygn. akt III SA/Po 732/12 oddalił skargę D. Sz. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] kwietnia 2012 r., nr [...] o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia odwołania od decyzji w przedmiocie podatku akcyzowego.

Z uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd I instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia.

Decyzją z dnia [...] lutego 2012 r. Naczelnik Urzędu Celnego w K. określił D. Sz. zobowiązanie podatkowe w podatku akcyzowym w kwocie 5.682 zł według stawki 18,6 % z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu typu pickup marki N. N.

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2012 r. Dyrektor Izby Celnej w P. działając na podstawie art. 228 § 1 pkt 2 i § 2 w zw. z art. 223 § 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), dalej: o.p. stwierdził uchybienie terminowi do wniesienia odwołania. W uzasadnieniu wyjaśnił, że decyzję Naczelnika Urzędu Celnego w K. doręczno [...] lutego 2012 r., co wynika z treści pisma Poczty Polskiej S.A. Region Sieci w P. z dnia [...] marca 2012 r., a więc decyzja stała się ostateczna [...] lutego 2012 r. D. Sz. wniosła odwołanie pocztą [...] lutego 2012 r., toteż uchybiła terminowi do wniesienia odwołania.

Oddalając skargę WSA w P. określił, że istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy organ odwoławczy prawidłowo stwierdził skuteczne doręczenie zastępcze decyzji matce skarżącej, B. M. jako pełnoletniemu domownikowi w rozumieniu art. 149 o.p., a tym samym czy termin do wniesienia odwołania od tej decyzji rozpoczął bieg i w rezultacie czy można było stwierdzić uchybienie terminowi.

Stosownie do treści art. 149 zdanie 1 o.p. w przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu pisma doręcza się za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi.

Sąd wskazał, że w odwołaniu i skardze D. Sz. nie kwestionowała skuteczności doręczenia zastępczego, w tym prawidłowości doręczenia matce jako domownikowi. W skardze podniosła jedynie, że jej zdaniem odwołanie złożyła w terminie, nie podając przy tym żadnych argumentów. Dopiero w piśmie procesowym z dnia [...] września 2012 r. pełnomocnik skarżącej wyjaśnił, że jej matka nie jest domownikiem, ponieważ jest zameldowana na pobyt stały pod innym adresem. Sąd stwierdził, że okoliczność zameldowania matki w innym miejscu niż miejsce zamieszkania skarżącej nie jest wystarczająca do podważenia statusu domownika. Przebywanie w miejscu zamieszkania adresata jest stanem faktycznym i nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w zameldowaniu. Może mieć przy tym również charakter jedynie czasowego pobytu wynikającego z różnych okoliczności życiowych. Skarżąca w toku postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego nie podważyła przebywania matki w miejscu swojego zamieszkania. Nie wyjaśniła też charakteru i przyczyn tego pobytu.

Sąd I instancji podkreślił, że o statusie domownika decyduje pokrewieństwo (powinowactwo) lub przystąpienie przez osobę obcą do wspólnego gospodarstwa domowego, a osoba spokrewniona zamieszkująca z adresatem nie musi prowadzić z nim wspólnego gospodarstwa domowego. Taki pogląd jest przyjęty w doktrynie prawa i orzecznictwie. Skoro matka skarżącej – B. M. odebrała decyzję w miejscu zamieszkania skarżącej i podjęła się jej przekazania adresatowi, to organ odwoławczy prawidłowo przyjął, że decyzję skutecznie doręczono za pośrednictwem domownika w myśl art. 149 o.p. W konsekwencji organ odwoławczy prawidłowo wykazał, że decyzję doręczono [...] lutego 2012 r., więc 14-dniowy termin do wniesienia odwołania upłynął [...] lutego 2012 r. Odwołanie zostało złożone w dniu [...] lutego 2012 r., czyli po terminie, a skarżąca nie wniosła o jego przywrócenie. Okoliczność ta musiała skutkować stwierdzeniem uchybienia terminu do wniesienia odwołania na podstawie art. 228 § 1 pkt 2 o.p.

Skargą kasacyjną D. Sz. domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenia kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych. Zarzuciła naruszenie przepisu postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy – art. 149 o.p. poprzez przyjęcie, że matka skarżącej B. M. jest pełnoletnim domownikiem w rozumieniu tego przepisu. Uzasadniając zarzut wnosząca skargę kasacyjną argumentowała, że zaskarżony wyrok Sądu I instancji narusza prawo i powinien zostać uchylony, ponieważ ten Sąd błędnie przyjął, że matka skarżącej jest jej domownikiem w rozumieniu art. 149 o.p. Ustalenie to jest nieprawidłowe, bowiem matka skarżącej jest zameldowana pod innym adresem, co wynika z poświadczenia zamieszkania B. M. z dnia [...] września 2012 r., nr [...] przedłożonego do akt sprawy przy piśmie pełnomocnika z dnia [...] września 2012 r., i tam przebywa. Sąd niezgodnie z prawem pominął to poświadczenie. Zatem w sytuacji, gdy skarżąca obaliła domniemanie z art. 149 o.p., to na organie ciążył obowiązek wykazania, że jej matka jest domownikiem.

Dyrektor Izby Celnej w P. nie skorzystał z prawa wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga kasacyjna jest oczywiście bezzasadna i podlega oddaleniu.

Przedmiotem kontroli kasacyjnej jest wyrok, którym Sąd I instancji uznał za zgodne z prawem, wydane na zasadzie art. 228 § 1 pkt 2 o.p., postanowienie Dyrektora Izby Celnej w P. stwierdzające uchybienie terminowi do wniesienia odwołania od decyzji stwierdzającej powstanie obowiązku podatkowego z tytułu nabycia przez skarżącą samochodu osobowego.

W sprawie nie jest sporne, że decyzja wymiarowa została odebrana dnia [...] lutego 2012 r., w miejscu zamieszkania skarżącej, przez jej matkę, która na dowodzie doręczenia złożyła czytelny podpis. Nie jest też sporne, że termin do złożenia odwołania upływał w dniu [...] lutego 2012 r. a skarżąca złożyła je [...] lutego tegoż roku, nadając pismo w urzędzie pocztowym.

Skarżąca, składając skargę twierdziła, że do uchybienia terminu nie doszło, zaś w skardze kasacyjnej jej autor podniósł wadliwość doręczenia w trybie art. 149 o.p. argumentując, iż odbierająca decyzję matka skarżącej nie ma statusu domownika, ponieważ nie jest zameldowana w miejscu, w którym nastąpiło doręczenie. Konsekwentnie do tego twierdzenia, skarga kasacyjna została oparta na zarzucie naruszenia przez Sąd I instancji wskazanego wyżej przepisu o.p. Zdaniem skarżącej kasacyjnie, jeśli decyzję odebrała osoba niemająca statusu domownika, nie można uznać, że doszło do doręczenia zastępczego w trybie art. 149 o.p.

Stanowisko wyrażone w skardze kasacyjnej jest wadliwe, a pogląd Sądu I instancji co do skuteczności doręczenia zstępczego w kontrolowanej przezeń sprawie nie nasuwa żadnych wątpliwości.

Jak stanowi art. 149 o.p. w przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu pisma doręcza się za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeśli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Zawiadomienie o doręczeniu w powyższy sposób pisma umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania adresata lub w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. Cytowany przepis o.p. jest jednobrzmiącym odpowiednikiem art. 43 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), dalej: k.p.a. Z tego względu dla wyłożenia pojęcia "dorosły domownik" posłużyć się można dorobkiem orzeczniczym dotyczącym obu tych przepisów.

Niewątpliwie zgodzić należy się z poglądem, że domownik dorosły to domownik pełnoletni, które to pojęcie wywodzone jest i zdefiniowane w art. 10 § 1 k.c. (wyrok NSA z dnia 8 lutego 2011 r. o sygn. akt I OSK 1750/10; LEX nr 1070790). Co ma zasadnicze znaczenie dla sprawy, ze względu na uzasadnienie postawionego w skardze kasacyjnej zarzutu, zarówno w orzecznictwie, jak też w doktrynie, przyjmuje się, że dla uznania danej osoby za domownika nie jest konieczne, jak twierdzi wnosząca skargę kasacyjną, aby osoba ta była zameldowana w mieszkaniu, w którym następuje doręczenie zastępcze (postanowienie z dnia 7 grudnia 2011 r. o sygn. akt II GSK 2247/11, LEX nr 1151691; wyrok NSA z dnia 27 października 2011 r. o sygn. akt II OSK 1537/10; LEX nr 1132092). W tej kwestii wyrażone w orzecznictwie poglądy są jednomyślne, choć w pełnym definiowaniu pojęcia domownika daje się zauważyć rozbieżność. Sąd Najwyższy uznał, że domownikiem może być jedynie krewny lub powinowaty zamieszkujący z adresatem pisma w jednym mieszkaniu lub domu, niezależnie czy prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe, czy też nie. Nie jest domownikiem krewny lub powinowaty niezamieszkujący z adresatem. Sąd ten przyjął, że żadne inne osoby zamieszkujące z adresatem pisma nie są domownikami, chyba że prowadzą z nim wspólne gospodarstwo domowe (postanowienie z dnia 13 listopada 1996 r. o sygn. akt III RN 27/96; OSNAPiUS nr 11, poz. 187). Takie wąskie ujęcie domownika nie znalazło potwierdzenia w orzecznictwie sądów administracyjnych, które nie jest do końca jednolite, choć zróżnicowanie to nie ma istotnego znaczenia dla rozpatrywanej sprawy. Skrajnie różny od wyrażonego przez SN pogląd wyrażony został w postanowieniu NSA z dnia 28 lutego 1996 r., w którym to, nadając szerokie znaczenie pojęciu domownik, stwierdzono że osoba ta nie musi pozostawać we wspólnym gospodarstwie domowym z adresatem pisma, a adresat nie musi wyrażać zgody na odbieranie przez nią korespondencji (sygn. akt SA/Ka 2074/95; dostępne w Internecie pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wystarczające dla uznania określonej osoby za domownika, o którym mowa w art. 149 o.p. (także art. 43 k.p.a.) jest, aby osoba odbierająca pismo zamieszkiwała z adresatem, prowadząc z nim wspólne gospodarstwo domowe lub też, aby będąc krewnym lub powinowatym, przebywała ona w mieszkaniu adresata za jego zgodą okresowo, przy czym bez znaczenia jest jakiego okresu to dotyczy oraz czy osoba ta prowadzi z adresatem wspólne gospodarstwo domowe. Skuteczne doręczenie w trybie art. 149 o.p. następuje wówczas, pod nieobecność adresata w domu, pismo odbiera dorosły domownik w rozumieniu wyżej podanym, który zobowiązuje się do oddania pisma adresatowi, przy czym zobowiązanie to następuje z momentem przyjęcia pisma i złożenia czytelnego podpisu na potwierdzeniu odbioru. Analizując treść art. 149 o.p. brak jest podstaw, aby twierdzić, że odbierający pismo domownik musi złożyć oświadczenie, że zobowiązuje się oddać pismo adresatowi. Jak przyjmuje się w orzecznictwie jeżeli dorosły domownik nie odmawia przyjęcia przesyłki, to oznacza, że podjął się on doręczenia tej przesyłki adresatowi (tak samo: wyrok NSA z dnia 1 lutego 2011 r. o sygn. akt II OSK 1098/10; LEX 786594).

Nie jest kwestionowane, że przebywająca w mieszkaniu skarżącej jej matka, złożyła własnoręczny podpis na dowodzie doręczenia przesyłki, tym samym należało uznać, że zobowiązała się ona do doręczenia tej przesyłki adresatce. Skarżąca nie udowodniła, że przebywająca w jej mieszkaniu matka nie była upoważniona do odbioru korespondencji kierowanej do skarżącej, tym samym nie obaliła domniemania skuteczności doręczenia dokonanego na podstawie art. 149 o.p.

Argumentacja skargi kasacyjnej dotycząca innego, niż skarżąca miejsca zameldowania matki nie mogła odnieść spodziewanego przez autora tej skargi rezultatu.

Mając powyższe na uwadze na zasadzie art. 184 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.