Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych

Ustawa określa zasady i tryb postępowania polskiego organu centralnego, polskich sądów oraz innych polskich organów w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych, a także postępowania przed polskim organem centralnym w sprawach objętych:

1)  Europejską konwencją o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzoną w Luksemburgu dnia 20 maja 1980 r. (Dz. U. z 1996 r. poz. 134 i 135 oraz z 1997 r. poz. 196), zwaną dalej „europejską konwencją luksemburską”;

2)  Konwencją dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzoną w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. poz. 528 oraz z 1999 r. poz. 1085), zwaną dalej „konwencją haską z 1980 r.”;

3)  Konwencją o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzoną w Hadze dnia 19 października 1996 r. (Dz. U. z 2010 r. poz. 1158), zwaną dalej „konwencją haską z 1996 r.”;

4)  rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącym jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialno ści rodzicielskiej, uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz. Urz. UE L 338 z 23.12.2003, str. 1 – Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 6, str. 243, z późn. zm.), zwanym dalej „rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003”.

Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o:

1) wnioskodawcy – należy przez to rozumieć podmioty wymienione w konwencjach lub rozporządzeniu, o których mowa w art. 1, które składają wnioski przewidziane w tych konwencjach lub rozporządzeniu;

2) wniosku – należy przez to rozumieć pismo wnoszone na podstawie konwencji lub rozporządzenia, o których mowa w art. 1, będące podstawą wszczęcia postępowania sądowego oraz pismo zawierające prośbę o nadesłanie informacji lub podjęcie innych czynności przewidzianych w tych przepisach;

3) zagranicznym organie centralnym – należy przez to rozumieć organ lub instytucję obcego państwa zgłoszone depozytariuszom konwencji, o których mowa w art. 1 pkt 1–3, lub Komisji Europejskiej.

1. Polskim organem centralnym wykonującym zadania przewidziane w konwencjach lub rozporządzeniu, o których mowa w art. 1, jest Minister Sprawiedliwo ści.

2. Wykonując zadania, o których mowa w ust. 1, Minister Sprawiedliwości działa niezwłocznie.

1. W postępowaniu przed Ministrem Sprawiedliwości wnioskodawcę mogą reprezentować pełnomocnicy.

2. Pełnomocnikiem mogą być adwokat lub radca prawny, a także małżonek wnioskodawcy, rodzeństwo, zstępni lub wstępni wnioskodawcy oraz osoby pozostające z wnioskodawcą w stosunku przysposobienia.

3. Pełnomocnik przedkłada Ministrowi Sprawiedliwości pełnomocnictwo lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat lub radca prawny mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa.

1. Minister Sprawiedliwości przyjmuje wnioski składane przez wnioskodawcę lub zagraniczny organ centralny.

2. Minister Sprawiedliwości zawiadamia zagraniczny organ centralny o wpłynięciu wniosku złożonego bez pośrednictwa tego organu, chyba że sprzeciwia się temu wnioskodawca.

1. Jeżeli wnioskowi nie można nadać prawidłowego biegu wskutek niezachowania wymogów formalnych, Minister Sprawiedliwości wzywa do jego uzupełnienia w terminie 4 tygodni od dnia doręczenia wezwania.

2. W przypadku złożenia wniosku za pośrednictwem zagranicznego organu centralnego wezwanie, o którym mowa w ust. 1, jest kierowane do wnioskodawcy bezpo średnio lub za po średnictwem zagranicznego organu centralnego.

3. Minister Sprawiedliwości nie nadaje biegu wnioskowi w przypadku nieuzupełnienia braków formalnych w terminie, o którym mowa w ust. 1, oraz informuje zagraniczny organ centralny albo wnioskodawcę o przyczynach nie-nadania biegu wnioskowi.

1. Minister Sprawiedliwości nie nadaje biegu wnioskowi, który został złożony przez podmiot niebędący zagranicznym organem centralnym lub wnioskodawcą, oraz informuje o przyczynach nienadania biegu wnioskowi.

2. W przypadku gdy wniosek został złożony przez podmiot, o którym mowa w ust. 1, a z jego treści wynika, że dobro dziecka może być zagrożone, Minister Sprawiedliwości przesyła wniosek właściwemu sądowi.

W przypadku, o którym mowa w art. 27 konwencji haskiej z 1980 r., Minister Sprawiedliwości, w drodze decyzji, odmawia przyjęcia wniosku. Przepis art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257 oraz z 2018 r. poz. 149) stosuje się odpowiednio.

1. Minister Sprawiedliwości, w drodze decyzji, może zwolnić wnioskodawcę mającego miejsce zamieszkania lub pobytu albo siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej od kosztów tłumaczenia wniosku, dołączonego do niego dokumentu lub pisma uzasadniającego twierdzenia zawarte we wniosku na język akceptowany przez państwo, do którego wniosek jest kierowany.

2. Wnioskodawca, o którym mowa w ust. 1, będący osobą fizyczną może domagać się zwolnienia od kosztów tłumaczenia, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

3. Wnioskodawca, o którym mowa w ust. 1, niebędący osobą fizyczną może domagać się zwolnienia od kosztów tłumaczenia, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.

4. W przypadku zwolnienia od kosztów tłumaczenia Minister Sprawiedliwości zleca tłumaczenie wniosku, dołączonego do niego dokumentu lub pisma, o których mowa w ust. 1. Koszty tłumaczenia ponosi Skarb Państwa.

5. W przypadku odmowy zwolnienia od kosztów tłumaczenia Minister Sprawiedliwości wzywa wnioskodawcę do przedłożenia tłumaczenia w terminie 4 tygodni od dnia doręczenia wezwania.

6. Minister Sprawiedliwości nie nadaje biegu wnioskowi w przypadku nieprzedłożenia tłumaczenia w terminie, o którym mowa w ust. 5, oraz zawiadamia wnioskodawc ę o nienadaniu biegu wnioskowi.

7. Przepis art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio.

1. W przypadku gdy z powodu trudności w wykonaniu tłumaczenia na język polski wniosku sporządzonego na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. albo konwencji haskiej z 1996 r. lub dołączonego do niego dokumentu, lub pisma uzasadniającego twierdzenia zawarte we wniosku dołączono jedynie ich tłumaczenie na język angielski lub francuski, Minister Sprawiedliwości zleci tłumaczenie w niezbędnym zakresie na język polski.

2. Koszty tłumaczenia ponosi Skarb Państwa.

1. Minister Sprawiedliwości nie nadaje biegu wnioskowi sporządzonemu na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, jeżeli do wniosku lub dołączonego do niego dokumentu, lub pisma uzasadniającego twierdzenia zawarte we wniosku nie dołączono tłumaczenia na język polski.

2. Minister Sprawiedliwości zawiadamia zagraniczny organ centralny albo wnioskodawcę o nienadaniu biegu wnioskowi z przyczyn określonych w ust. 1.

W przypadku gdy z treści wniosku, do którego nie dołączono tłumaczenia na język polski, wynika, że dobro dziecka może być zagrożone, Minister Sprawiedliwości zleci tłumaczenie wniosku w niezbędnym zakresie. Przepis art. 10 ust. 2 stosuje się.

1. Minister Sprawiedliwości zawiadamia osobę wskazaną we wniosku o powrót dziecka, sporządzonym na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., o treści wniosku i informuje ją o możliwości skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów.

2. Minister Sprawiedliwości zawiadamia sąd, o którym mowa w art. 569 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 155, z 2017 r. poz. 2491 oraz z 2018 r. poz. 5, 138, 398 i 416), o złoż eniu wniosku, o którym mowa w ust. 1, oraz o zakończeniu postępowania w tej sprawie.

Minister Sprawiedliwości przekazuje wniosek do sądu właściwego do rozpoznania sprawy albo do zagranicznego organu centralnego za pośrednictwem poczty elektronicznej lub podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość, a jego oryginał – listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.

1. Minister Sprawiedliwości kieruje do sądu zapytania o stan toczących się postępowań w sprawie wniosków.

2. Sąd niezwłocznie udziela odpowiedzi na zapytania, o których mowa w ust. 1.

Informacje o biegu postępowań w sprawie wniosków, informacje dotyczące obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej prawa, inne informacje i zawiadomienia Minister Sprawiedliwości przekazuje zagranicznemu organowi centralnemu działającemu w sprawie albo wnioskodawcy. Jeżeli wnioskodawca ustanowił pełnomocnika, Minister Sprawiedliwości kieruje korespondencję do pełnomocnika.

Przekazywanie zapytań, o których mowa w art. 15 ust. 1, i odpowiedzi na nie oraz informacji lub zawiadomień, o których mowa w art. 16, może odbywać się za pośrednictwem poczty elektronicznej lub podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość.

1. Korespondencja Ministra Sprawiedliwości, o której mowa w art. 16, z zagranicznym organem centralnym albo z wnioskodawcą zamieszkałym za granicą może odbywać się w języku angielskim, francuskim lub niemieckim.

2. W wyjątkowych przypadkach Minister Sprawiedliwości może używać w korespondencji innych języków.

W przypadku gdy wnioskodawca mający miejsce zamieszkania lub miejsce pobytu albo siedzibę za granicą wnosi o:

1) powrót dziecka lub uregulowanie kontaktów z dzieckiem na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. albo

2) uznanie lub wykonanie orzeczenia o pieczy nad dzieckiem albo przywrócenie pieczy nad dzieckiem na podstawie europejskiej konwencji luksemburskiej lub uznanie albo stwierdzenie wykonalności środków podjętych na podstawie konwencji haskiej z 1996 r., albo

3) uznanie lub wykonanie orzeczenia o pieczy nad dzieckiem na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, albo

4) przekazanie informacji lub udzielenie pomocy, o których mowa w art. 55 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 lub art. 31 lit. c, art. 32 lit. a lub art. 34 ust. 1 konwencji haskiej z 1996 r.

– Minister Sprawiedliwości podejmuje czynności w celu ustalenia miejsca pobytu dziecka, jego rodziców lub opiekuna, w szczególności może zwrócić się do Policji o ustalenie aktualnego miejsca pobytu dziecka w Rzeczypospolitej Polskiej.

Wniosek sporządzony na podstawie art. 55 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 lub art. 31 lit. c, art. 32 lit. a lub art. 34 ust. 1 konwencji haskiej z 1996 r. Minister Sprawiedliwości kieruje:

1) do sądu, w którym toczy się lub toczyło postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej, opieki lub kurateli, albo

2) do sądu, w którego okręgu dziecko lub rodzice mieli miejsce zamieszkania lub pobytu przed wyjazdem za granicę, albo

3) do sądu, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania lub przebywa osoba, której wniosek dotyczy.

1. Sąd, wykonując wniosek, o którym mowa w art. 20, podejmuje w szczególności następujące czynności:

1) gromadzi i przekazuje informacje o zakończonych lub toczących się postępowaniach dotyczących władzy rodzicielskiej, opieki lub kurateli;

2) gromadzi i przekazuje informacje o pomocy udzielonej rodzinie w ramach systemu pomocy społecznej oraz w ramach wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

3) zarządza przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania osób wskazanych we wniosku, miejscu zamieszkania lub pobytu dziecka, a także miejscu zamieszkania osób, które wyrażają gotowość pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka w zakresie określonym w art. 579³ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.

2. Wywiad środowiskowy, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, przeprowadza zawodowy kurator sądowy wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich i sporządza na jego podstawie sprawozdanie.

3. Sąd, podejmując czynności, o których mowa w ust. 1, może zwrócić się do innego sądu, organu lub instytucji o udzielenie informacji.

4. Sąd lub inny uprawniony podmiot przekazuje Policji informacje o osobach, o których mowa w art. 20 ust. 2ad ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2067 i 2405 oraz z 2018 r. poz. 106, 138 i 416), w tym postanowienia, inne orzeczenia lub inne dokumenty stanowiące podstawę do gromadzenia i przetwarzania przez Policję informacji o tych osobach, a także niezwłocznie informuje Policję o zmianie lub uchyleniu postanowienia lub innego orzeczenia stanowiącego podstawę do przetwarzania przez Policję informacji o tych osobach lub mającego wpływ na zakres przetwarzanych informacji, w tym o umorzeniu postępowania, a także o ustaniu okoliczności będących podstawą postanowienia lub innego orzeczenia stanowiących podstawę wprowadzenia danych do zbioru. Przekazane informacje i dokumenty zawierają również dyspozycje dotyczące osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w związku z ustaleniem miejsca jej pobytu.

Odpowiedź na wniosek, o którym mowa w art. 20, sąd przesyła Ministrowi Sprawiedliwości w terminie 3 tygodni od dnia wpłynięcia wniosku do sądu. W przypadku gdy sąd zarządził przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub zwrócił się o informacje do innego sądu, organu lub instytucji, termin ten wynosi 4 tygodnie.

Minister Sprawiedliwości może zwrócić się do sądu o uzupełnienie odpowiedzi na wniosek, o którym mowa w art. 20. Sąd przesyła uzupełnioną odpowiedź w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia wezwania do uzupełnienia odpowiedzi na wniosek.

W przypadku gdy zagraniczny organ centralny lub wnioskodawca skierował wniosek, o którym mowa w art. 20, bezpośrednio do sądu polskiego lub innego polskiego organu, sąd lub inny organ przesyła odpowiedź na wniosek, o którym mowa w art. 20, Ministrowi Sprawiedliwości, który przekazuje ją zagranicznemu organowi centralnemu wraz z kopią wniosku.

1. W przypadku gdy sąd lub inny organ państwa obcego wydał orzeczenie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej, Minister Sprawiedliwości przesyła szczegółową informację o wydaniu takiego orzeczenia do sądu opiekuńczego, który udzielił zgody na umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej na podstawie wystąpienia sądu lub innego organu państwa obcego oraz odpowiednio do starosty lub prezydenta m.st. Warszawy, który wydał opinię w sprawie o udzielenie zgody na umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej.

2. Informacja, o której mowa w ust. 1, powinna zawierać:

1) oznaczenie sądu lub innego organu państwa obcego;

2) datę wydania orzeczenia przez sąd lub inny organ państwa obcego;

3) datę faktycznego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej;

4) w przypadku gdy dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinie zastępczej zawodowej albo rodzinnym domu dziecka – wskazanie informacji o danej rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka, wraz ze stopniem pokrewieństwa, jeżeli takie istnieje;

5) w przypadku gdy dziecko zostało umieszczone w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym – wskazanie tej placówki albo ośrodka;

6) inne istotne informacje mające wpływ na sprawowanie pieczy zastępczej.

Minister Sprawiedliwości, minister właściwy do spraw zagranicznych oraz właściwy konsul Rzeczypospolitej Polskiej wymieniają informacje niezbędne do wykonania zadań polskiego organu centralnego wskazanych w przepisach konwencji i rozporządzenia, o których mowa w art. 1.

(pominięte)

Do spraw o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.

1. W latach 2018–2027 maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będących skutkiem finansowym ustawy związanych z finansowaniem:

1) wydatków związanych z dowozem do rodziny zastępczej, rodzinnego domu dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego, a także związanych z odwiezieniem dziecka, gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na czas określony, jeżeli sposób i zasady pokrycia kosztów powrotu dziecka nie wynikają z orzeczenia lub informacji sądu lub innego organu państwa obcego,

2) średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka oraz świadczeń pieniężnych, dodatków i wynagrodzeń,

3) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne

– dotycz ących osób, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b i pkt 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, 1292 i 2217 oraz z 2018 r. poz. 107 i 416), umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, wynosi 97 200 tys. zł.

2. W ramach limitu, o którym mowa w ust. 1, limit wydatków z budżetu państwa w kolejnych latach wynosi odpowiednio:

1) w 2018 r. – 9720 tys. zł;

2) w 2019 r. – 9720 tys. zł;

3) w 2020 r. – 9720 tys. zł;

4) w 2021 r. – 9720 tys. zł;

5) w 2022 r. – 9720 tys. zł;

6) w 2023 r. – 9720 tys. zł;

7) w 2024 r. – 9720 tys. zł;

8) w 2025 r. – 9720 tys. zł;

9) w 2026 r. – 9720 tys. zł;

10) w 2027 r. – 9720 tys. zł.

3. Minister właściwy do spraw rodziny monitoruje wykorzystanie zaplanowanych na dany rok limitów wydatków, o których mowa w ust. 2, i dokonuje co najmniej dwa razy w roku, według stanu na koniec ka żdego półrocza, analizy stopnia wykorzystania wydatków zaplanowanych na dany rok.

4. W przypadku osiągnięcia limitu wydatków w wysokości przyjętej na dany rok budżetowy następuje zablokowanie procedur przeniesienia kolejnych dzieci, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b i pkt 2a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastę pczej, na teren Rzeczypospolitej Polskiej.

1. W latach 2018–2027 maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będących skutkiem finansowym ustawy związanych z wynagrodzeniami wraz z pochodnymi od wynagrodzeń dla dodatkowych etatów orzeczniczych oraz urzędniczych do obsługi spraw wynikających ze stosowania konwencji i rozporządzenia, o których mowa w art. 1 ustawy, wynosi 23 222 tys. zł, z tym że w:

1) 2018 r. – 1956 tys. zł;

2) 2019 r. – 1989 tys. zł;

3) 2020 r. – 2068 tys. zł;

4) 2021 r. – 2156 tys. zł;

5) 2022 r. – 2248 tys. zł;

6) 2023 r. – 2345 tys. zł;

7) 2024 r. – 2447 tys. zł;

8) 2025 r. – 2555 tys. zł;

9) 2026 r. – 2669 tys. zł;

10) 2027 r. – 2789 tys. zł.

2. Minister Sprawiedliwości monitoruje wykorzystanie zaplanowanych na dany rok limitów wydatków, o których mowa w ust. 1, i dokonuje co najmniej dwa razy w roku, według stanu na koniec każdego półrocza, analizy stopnia wykorzystania wydatków zaplanowanych na dany rok.

3. W przypadku zagrożenia przekroczeniem zaplanowanego na dany rok budżetowy limitu wydatków, o którym mowa w ust. 1, lub w przypadku przekroczenia tego limitu w trakcie roku budżetowego Minister Sprawiedliwości wdraża mechanizm korygujący polegający na zwiększeniu limitu w ramach wydatków na wynagrodzenia sędziów zaplanowanych w części budżetowej odpowiadającej sądom powszechnym.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.