Restrukturyzacyjne - odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego

Zgodnie z art. 8 ust.1 ustawy prawo restrukturyzacyjne ze wskazanym uregulowaniem sąd odmawia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli skutkiem tego postępowania byłoby pokrzywdzenie wierzycieli. Pojęcie pokrzywdzenia wierzycieli nie jest w ustawie zdefiniowane. Pomimo, że dla zdefiniowania pojęcia „pokrzywdzenie wierzycieli” nie można odpowiednio stosować art. 527 k.c., to biorąc pod uwagę, że pokrzywdzenie to oznacza pogorszenie sytuacji ekonomicznej wierzycieli, do czego dochodzi również w razie zaistnienie okoliczności z art. 527 par. 2 k.c., przy interpretacji tego pojęcia wydaje się dopuszczalne pomocnicze odwoływanie się do dorobku orzecznictwa i doktryny powstałego na gruncie art. 527 par. 2 k.c. z uwzględnieniem odrębności.

Zgodnie z jego treścią, czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny lub stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Popadnięcie dłużnika w stan niewypłacalności lub zwiększenie stopnia tej niewypłacalności przekłada się bowiem bezpośrednio na zmniejszenie możliwości zaspokojenia jego zobowiązań. W wyroku z dnia 9 stycznia 2004 r. (IV CK 322/02, LEX nr 599558) Sąd Najwyższy wskazał, iż "dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu również wówczas, gdy zaspokojenie można uzyskać z dodatkowym znacznym nakładem kosztów i pokrzywdzenie, o którym mowa w art. 527 § 2 k.c. powstaje również na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela".

Podzielając przywołany pogląd na gruncie prawa restrukturyzacyjnego, należy zatem uznać, iż skutkiem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego będzie pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli postępowanie to zmniejszy potencjalny stopień zaspokojenia wierzytelności lub w inny sposób pogorszy sytuację prawną kontrahentów dłużnika. Należy mieć na uwadze, iż przepisy prawa restrukturyzacyjnego wiążą z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego szereg skutków negatywnych dla wierzycieli, w tym ograniczenie lub wykluczenie możliwości przymusowego dochodzenia zaspokojenia od dłużnika (art. 224 ust. 2 w zw. z art. 259 i art. 260 p.r., , art. 259, 260, 278, 279 w zw. z art. 260 p.r, art. 312 p.r), wykluczenie możliwości ogłoszenia upadłości wobec dłużnika w trakcie trwania postępowania restrukturyzacyjnego (art. 9a prawa upadłościowego), ograniczenia możliwości dokonywania potrącenia wierzytelności, oraz wyłączenie niektórych skutków przelewu wierzytelności.

Aby opisane wyżej zmiany w stosunkach prawnych dłużnika z wierzycielami nie były uznane za skutkujące pokrzywdzeniem wierzycieli, muszą być one co najmniej zrównoważone przez potencjalne korzyści wynikające dla wierzycieli z przyjęcia i wykonania układu, a zwłaszcza poprzez uniknięcie ogłoszenia upadłości.

W ocenie Sądu należy przyjąć, iż skutkiem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego będzie pokrzywdzenie wierzycieli w rozumieniu art. 8 ust. 1 pr. rest., jeżeli już na etapie rozpoznawania wniosku o otwarcie postępowania ujawniły się okoliczności, które skutkowałyby odmową zatwierdzenia układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym. W szczególności należy mieć na uwadze, iż sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeżeli jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Domniemywa się przy tym, iż układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Jeżeli zatem sytuacja ekonomiczna dłużnika uprawdopodabnia tezę o niemożności wykonywania na bieżąco jego zobowiązań, niewątpliwie spełniona jest przesłanka negatywna orzeczenia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego.

Pokrzywdzenie wierzycieli, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne z całą również pewnością zachodzi wówczas, gdy prowadzenie postępowania mogłoby spowodować zmniejszenie wartości majątku dłużnika lub mogłoby uniemożliwić wierzycielom zaspokojenie się z określonych składników majątku dłużnika wskutek "utwardzenia" czynności bezskutecznych (A. Hrycaj, artykuł,, Doradca Restrukturyzacyjny 2016/1/82-93). Pokrzywdzenie wierzycieli ma więc miejsce wtedy, gdy wskutek otwarcia postępowania wierzyciele mogliby utracić możliwość dochodzenia roszczeń z określonych składników majątku, które należały do dłużnika. Taki skutek będzie miał miejsce, gdy z uwagi na otwarcie postępowania upłynie rok czasu od dnia dokonania przez dłużnika bezskutecznej czynności prawnej (art. 127 p.u.).

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, w ocenie sądu, otwarcie wobec dłużnika postępowania układowego skutkowałoby pokrzywdzeniem wierzycieli w rozumieniu art. 8 ust. 1 pr. rest.

Otwierając takie postępowanie sąd usankcjonowałby środki prawne, którymi posłużył się dłużnik dla przeprowadzenia restrukturyzacji. Te zaś, w ocenie sądu ewidentnie krzywdzą wierzycieli dłużnika. W taki sposób należy bowiem ocenić umowę na doradztwo restrukturyzacyjne i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie wynagrodzenia spółki restrukturyzującej całego majątku dłużnika. Umowy te ocenić należy jako umowy rozporządzenia majątkiem, uniemożliwiające zaspokojenie wierzycieli oraz jakikolwiek nadzór nadzorcy sądowego nad działalnością gospodarczą prowadzoną na majątku dłużnika. Dłużnik wyprowadził bowiem majątek poprzez jego przewłaszczenie na rzecz nowopowstałej spółki, przez co uniemożliwił wierzycielom ewentualne zaspokojenie się w razie nieprzyjęcia układu bądź nawet w razie jego przyjęcia, ale niewykonywania. W przypadku bowiem braku zapłaty raty układowej, wierzyciel nie będzie miał możliwości wyegzekwowania jej z majątku dłużnika, gdyż dłużnik wyzbył się tego majątku w całości na zaspokojenie wierzytelności spółki prowadzącej restrukturyzację. W zamian za przewłaszczenie całego majątku, uzyskał jedynie wierzytelność do (...) Sp. z o.o. w D. o wypłatę określonego procentu od zysku. Umowa ta jest jednak na tyle niekorzystna dla dłużnika i jego wierzycieli, że wynagrodzenie to uzależnia od osiągnięcia przez spółkę zysku. W umowie nie został natomiast przewidziany przypadek, gdy spółka tego zysku nie osiągnie. Wywieść należy, iż prowadząc działalność ze stratą, nie będzie zobowiązana wobec dłużnika i jego wierzycieli do zapłaty jakichkolwiek kwot bez żadnych negatywnych konsekwencji. Mało tego – wynagrodzenie spółki restrukturyzującej nie zostało uzależnione od jakichkolwiek warunków i jest kwotą stałą oraz mającą zabezpieczenie rzeczowe na majątku dłużnika. Konstrukcja przewłaszczenia na zabezpieczenia majątku dłużnika na rzecz nowopowstałej spółki niesie za sobą również ryzyko powstawania na tym majątku kolejnych obciążeń rzeczowych tytułem np. hipotek na zabezpieczenie kolejnych kredytów. Ta spółka nie będzie bowiem w restrukturyzacji i nie będą miały w stosunku do niej zastosowania żadne ograniczenia związane z ustanawianiem np. hipotek. Zgodnie bowiem z art. 246 ust.1 p.r., obciążenie składników majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed otwarciem postępowania układowego, po otwarciu postępowania układowego jest niedopuszczalne. Ani dłużnik ani żaden ze świadków nie byli również w stanie wyjaśnić, jak dłużnik zabezpieczy przewłaszczony majątek na wypadek, kiedy spółka zaciągnie długi, windykacja których odbywać się będzie w drodze egzekucji komorniczej.

Istnieje więc ogromne ryzyko obniżenia wartości majątku dłużnika lub jego dodatkowego obciążenia rzeczowego. Ani dłużnik ani żaden ze świadków nie potrafili wyjaśnić również, w jaki sposób spółka będąc spółką nowoutworzoną miałaby uzyskać kredyty na dalszą działalność gospodarczą. Podkreślenia wymaga również, iż prezesem zarządu spółki jest osoba bardzo młoda, bez doświadczenia życiowego i zawodowego.

Postanowienie SR w Olsztynie z dnia 7 czerwca 2017 r., V GR 2/17

Standard: 8315 (pełna treść orzeczenia)