Umowa o pracę nakładczą zawarta w celu wybory korzystniejszego tytułu ubezpieczenia społecznego

W okresie objętym umową realizowana była znikoma część postanowień umowy o pracę nakładczą, wobec czego należy rozważyć, czy okoliczność ta stoi na przeszkodzie uznania umowy za pozorną. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy i podnieść należy, że przepis § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą stanowi, iż w umowie o pracę nakładczą strony określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie art. 774 pkt 1 Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi warunek konieczny umowy o pracę nakładczą, odróżniający ją w taki sposób od pozostałych umów cywilnoprawnych - ze względu na cel upodobnienia sytuacji prawnej wykonawców do sytuacji prawnej pracowników. Zatem istotnym elementem umowy o pracę nakładczą jest określenie minimalnej miesięcznej ilości pracy, a tym samym zapewnienie wykonawcy określonego wynagrodzenia. Jeśli zatem strony umowy o pracę nakładczą zawierają ją z zamiarem niedotrzymania tego warunku, to w istocie ich oświadczenia woli dotknięte są pozornością.

Strony jedynie formalnie zawartej umowy o pracę nakładczą porozumiały się i realizowały to zobowiązanie w "szczątkowym" zakresie, wyłącznie w celu uwiarygodnienia pozorów wykonywania tej umowy oraz wywołania mylnego przekonania osób trzecich, w tym organu rentowego, jakoby zawarły i realizowały ważną umowę o pracę nakładczą.

Zawarcie formalnej umowy o pracę nakładczą nie miało na celu rzeczywistej realizacji wynikających z niej zobowiązań, ale było nakierowane wyłącznie na skorzystanie z możliwości wyboru tytułu ubezpieczenia społecznego, związanego z opłacaniem zaniżonych składek na ubezpieczenie społeczne przez osobę niewykonującą pracy nakładczej w uzgodnionym rozmiarze.

Należy także podnieść, że w sprawie nie ma zastosowania powołany przez Sąd Okręgowy art. 58 § 1 k.c., ponieważ skutek umowy o pracę nakładczą w postaci wyboru ubezpieczenia nie jest przez prawo zakazany. Możliwość wyboru tytułu ubezpieczenia przez osobę spełniającą warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, wynika wprost z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Odnosząc się do dokonanej przez Sąd Okręgowy kwalifikacji przedmiotowej umowy jako nieważnej w świetle art. 58 § 2 k.c., to, z zastrzeżeniem powyższych uwag dotyczących pozorności i jej skutku, można podnieść, że umowa o pracę nakładczą była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, "tj. z zasadą wynikającą z istoty stosunku pracy, która polega na tym, iż strony stosunku pracy decydują się na zawarcie umowy o pracę nakładczą w tym celu, aby pracę świadczyć na rzecz pracodawcy i za wynagrodzeniem, a nie wyłącznie w tym celu aby "wyjść" z ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i nie opłacać wiążącej się z tym ubezpieczeniem składki. Istota stosunku pracy nakładczej nie może zatem sprowadzać się wyłącznie do uzyskania możliwości wyboru korzystniejszego tytułu ubezpieczenia społecznego, traktowanego jako cel pierwszoplanowy, a taka sytuacja miała miejsce w sprawie.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 12 marca 2009 r., III AUa 1057/08

Standard: 6912