Obowiązek zawarcia przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne umowy o odprowadzanie ścieków w razie ich odprowadzanie do sieci za pośrednictwem infrastruktury podmiotu nie będącego przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym

Brak możliwości odprowadzania ścieków z nieruchomości bezpośrednio do sieci przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego i odprowadzanie ich do jego sieci za pośrednictwem infrastruktury podmiotu nie będącego przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, nie zwalnia podmiotu odprowadzającego ścieki od obowiązku ustawowego zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków. Obowiązek ten wynika z normy prawnej o charakterze ius cogens jaką jest art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Zawarcie z podmiotem niebędącym przedsiębiorcą wodociągowo-kanalizacyjnym w rozumieniu ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków umowy o dostawę wody może nastąpić jedynie na zasadzie dobrowolności, zgodnie z zasadą swobody umów i konstytucyjną zasadą swobody prowadzenia działalności gospodarczej (zob. wyrok SN z 30 czerwca 2021 r., IV CSKP 39/21). Stanowisko to znajduje odpowiednie zastosowanie w przypadku usługi odprowadzania ścieków. Taki obowiązek w odniesieniu do podmiotu nie będącego przedsiębiorstwem wodno-kanalizacyjnym został dopuszczony w orzecznictwie na zasadzie wyjątku, ze względów celowościowych, jedynie co do podmiotu stanowiącego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością utworzoną przez gminę lub spółkę, do której przystąpiła kolejna gmina (spółkę komunalną) i którą gmina wyposażyła w infrastrukturę potrzebną do wykonywania zbiorowego odprowadzania ścieków oraz która spełnia pozostałe przesłanki do nakazania zawarcia umowy, mimo że spółka ta nie posiada zezwolenia, o jakim mowa art. 16 u.z.z.w. (zob. uchwałę SN z 13 września 2023 r., I NZP 3/22).

Odprowadzanie ścieków przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie jest wykluczone w sytuacji, gdy do sieci tego przedsiębiorstwa ścieki z konkretnej nieruchomości trafiają za pośrednictwem infrastruktury podmiotu trzeciego. Artykuł 6 ust. 2 u.z.z.w. nie odnosi się do technicznego sposobu podłączenia nieruchomości do sieci.

W konsekwencji brak możliwości odprowadzania ścieków z nieruchomości bezpośrednio do sieci przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego i odprowadzanie ich do jego sieci za pośrednictwem infrastruktury podmiotu nie będącego przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, nie zwalnia podmiotu odprowadzającego ścieki od obowiązku ustawowego zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków. Obowiązek ten wynika z ustawowej normy prawnej o charakterze ius cogens jaką jest art. 6 ust. 2 u.z.z.w.

Obowiązek zawarcia umowy o odprowadzanie ścieków nie został ustanowiony dla samej konieczności formalnego uporządkowania tej czynności. Wiąże się on z szeregiem obowiązków przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego w tym zakresie, które istnieją mimo ewentualnego pośrednictwa pomiotu trzeciego. Z art. 5 u.z.z.w. wynika, że przedsiębiorstwo ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń kanalizacyjnych do odprowadzania ścieków w sposób ciągły i niezawodny, a także zapewnić należytą jakość odprowadzanych ścieków. Zapewnienie należytej jakości odprowadzanych ścieków dotyczy oczyszczenia ścieków odprowadzanych do środowiska, co wiąże się z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni ścieków, oczyszczeniem ich i odpowiednim zagospodarowaniem. Z kolei w art. 9 ust. 3 u.z.z.w. nałożono na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne obowiązek prowadzenia regularnej kontroli ilości i jakości odprowadzanych ścieków bytowych i ścieków przemysłowych oraz kontroli przestrzegania warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych.

Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nakłada określone obowiązki również na podmioty wprowadzające ścieki do sieci. Artykuł 9 ust. 1 u.z.z.w. zabrania wprowadzania ścieków bytowych i ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych przeznaczonych do odprowadzania wód opadowych lub roztopowych będących skutkiem opadów atmosferycznych, a także wprowadzania tych wód opadowych i roztopowych oraz wód drenażowych do kanalizacji sanitarnej. Natomiast art. 9 ust. 2 u.z.z.w. zabrania wprowadzania do urządzeń kanalizacyjnych szczegółowo wskazanych w nim odpadów stałych, substancji oraz ścieków pochodzących z określonych w jego treści obiektów, co ma na celu zapobieganie blokowaniu przewodów kanalizacyjnych, ich uszkadzaniu, ewentualnie zapobieganie zagrożeniu pod względem sanitarnym.

Wskazane wyżej obowiązki wiążą się przede wszystkim z bezpieczeństwem publicznym, uniknięciem zagrożenia epidemiologicznego oraz zagrożenia dla środowiska. Istnieją niezależnie od tego czy ścieki wprowadzane są do środowiska za pośrednictwem infrastruktury podmiotu trzeciego znajdującej się pomiędzy nieruchomością, z której ścieki są odprowadzane, a siecią profesjonalisty zobowiązanego do ich kontroli.

Wyrok SN z dnia 8 listopada 2023 r., II CSKP 1212/22

Standard: 83546 (pełna treść orzeczenia)