Zaskarżenie skargą pauliańską czynności odpłatnej

Zaskarżeniu skargą pauliańską podlegają również czynność odpłatne, w wyniku których dłużnik otrzymuje świadczenie ekwiwalentne. Wniosek taki wynika wyraźnie z treści przepisów o skardze pauliańskiej, zgodnie z którymi czynności nieodpłatne stanowią jedynie szczególną kategorię czynności podlegających zaskarżeniu, w stosunku ‎do której przesłanki zastosowania skargi pauliańskiej są złagodzone‎(zob. art. 528 i 529 k.c.).

W wypadku czynności odpłatnej, a zwłaszcza takiej, ‎w wyniku której dłużnik otrzymuje świadczenie ekwiwalentne, związek przyczynowy między jej dokonaniem a powstaniem lub pogłębieniem stanu niewypłacalności dłużnika nie jest tak oczywisty jak w przypadku czynności nieodpłatnych, które prowadzą bezpośrednio do zmniejszenia aktywów. W wyniku dokonania czynności ekwiwalentnej aktywo wychodzące z majątku dłużnika zastępowane jest równowartościowym aktywem, co w modelowej sytuacji nie powinno mieć znaczenia dla wypłacalności dłużnika.

W odniesieniu do umów odpłatnych nie ulega jednak wątpliwości, ‎że pokrzywdzenie wierzycieli następuje, gdy świadczenie, które otrzymał dłużnik, ‎ma mniejszą wartość niż jego własne świadczenie. Nie jest również kontrowersyjne, że podobna sytuacja zachodzi, gdy ekwiwalent (aktywo) nabywany przez dłużnika jest tego rodzaju, iż wierzyciele nie mogą uzyskać z niego zaspokojenia, ‎jak np. w przypadku umowy dożywocia, w której ekwiwalentem zbywanej nieruchomości jest roszczenie o dożywotnie utrzymanie. Najwięcej kontrowersji budzi sytuacja, w której dłużnik otrzymuje świadczenie wzajemne (np. gotówkę), które następnie rozdysponowuje w taki sposób, że wierzyciele nie mają do niego dostępu.

Wyrok SN z dnia 19 czerwca 2024 r., II CSKP 1761/22

Standard: 81970 (pełna treść orzeczenia)