Reguły zarachowania długu; wybór dłużnika
Kilka długów względem tego samego wierzyciela - sposoby zaliczenia długu (art. 451 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
W przypadku, w którym dłużnika obciąża względem wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju, przepis art. 451 § 1 zdanie pierwsze k.c., chroniąc interes dłużnika, przyznaje mu prawo wskazania, na poczet którego z długów powinno być zaliczone spełnione świadczenie.
Zasadniczą przesłanką zastosowania tego przepisu jest to, by dłużnik miał względem wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju. Założenie to nie jest w pełni jednolicie interpretowane w doktrynie, w której wskazuje się m.in., że pojęcie długu określone w art. 451 § 1 k.c. jest równoznaczne ze stosunkiem prawnym (stosunkiem zobowiązaniowym), co wyłącza jego zastosowanie w sytuacji, w której jeden stosunek prawny jest źródłem kilku równorzędnych i jednorodzajowych należności.
Podzielić należy jednak bardziej elastyczne stanowisko, według którego unormowanie to ma zastosowanie także wtedy, gdy z jednego stosunku prawnego wynika kilka dających się prawnie wyodrębnić jednorodzajowych należności głównych (por. wyrok SN z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 409/08, w którym za odrębne długi uznano świadczenia okresowe z tego samego stosunku prawnego, a także wyroki SN z dnia 7 maja 1998 r., I PKN 88/98 i z dnia 10 sierpnia 2005 r., I CK 140/05).
O tym natomiast, czy spełnione świadczenie powinno zostać zaliczone na poczet należności głównej, czy należności ubocznych, co odnosi się przede wszystkim do odsetek, decyduje wierzyciel (art. 451 § 1 zdanie drugie k.c.).
Wyrok SN z dnia 25 września 2020 r., V CSK 410/18
Standard: 52211 (pełna treść orzeczenia)
Zastosowanie art. 451 k.c. wchodzi w grę, gdy dłużnik ma wobec tego samego wierzyciela kilka długów, a spełnione przez niego świadczenie nie wystarcza na zaspokojenie całej wierzytelności. Zachodzi w tym przypadku konieczność rozstrzygnięcia, na poczet którego z długów zaliczyć świadczenie dłużnika. O ile nie ustaliły tego strony stosunku zobowiązaniowego, sposób zaliczenia dokonanej przez dłużnika wpłaty określa omawiany przepis. Stwarza on możliwość dokonania wyboru, który dług ma być zaspokojony w pierwszej kolejności dłużnikowi (art. 451 § 1 k.c.), z zastrzeżeniem, że dłużnik powinien wskazać dług, który chce zaspokoić przy spełnieniu świadczenia.
W braku oświadczenia dłużnika z uprawnienia tego rodzaju może skorzystać wierzyciel (art. 451 § 2 k.c.), przy czym dłużnik sposobem wyboru dokonanym przez wierzyciela nie jest związany, dopóki nie przyjmie pokwitowania wystawionego przez wierzyciela. Próba skorzystania przez wierzyciela z uprawnienia przewidzianego w art. 451 § 2 k.c. otwiera dłużnikowi ponownie możliwość wskazania długu, który on chciałby zaspokoić.
Wobec braku oświadczenia dłużnika, jak i wierzyciela, świadczenie podlega zaliczeniu zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 451 § 3 k.c., a zatem przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego. Unormowanie to leży w interesie wierzyciela, gdyż spełnione świadczenie podlega zaliczeniu na poczet wierzytelności najwcześniej wymagalnych, a zatem tych, co do których istnieje największe ryzyko ich przedawnienia.
Art. 451 § 3 k.c. potwierdza tezę, że prawo wskazania, który z kilku długów ma zostać zaspokojony przez dane świadczenie, trwa do spełnienia świadczenia lub do otrzymania pokwitowania, gdyż przepis ten swą hipotezą obejmuje dopiero stan, w którym nie dokonano zarachowania (zob. wyroki SN: z dnia 17 stycznia 2007 r., II CSK 412/06 i z dnia 16. stycznia 2015r., III CNP 1/14).
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 23 marca 2017 r., I ACa 869/16
Standard: 10057 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 62239
Standard: 21319
Standard: 69567
Standard: 5066