Specyfika pieniężnego świadczenia odszkodowawczego

W razie dochodzenia przez poszkodowanego odszkodowania w formie pieniężnej należy mieć na względzie to w jaki sposób została skonstruowana szkoda w postaci straty, tak aby zasądzone odszkodowanie w jego istotnej części nie stanowiło bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego, który przecież może rekompensować szkodę także pod postacią utraconych korzyści.

 Wyrok SN z dnia 9 lutego 2024 r., II CSKP 1871/22

Standard: 81536 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 363 § 2 k.c., jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, to wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania. Datą tą jest zamknięcie rozprawy, po której dochodzi do wydania wyroku. Zastosowanie innej daty wymagałoby powołania przez wierzyciela szczególnych okoliczności wskazujących na zaistnienie wyjątku od tej zasady

Wyrok SN z dnia 27 maja 2021 r., II CSKP 100/21

Standard: 81537 (pełna treść orzeczenia)

Uczynienie zadość obowiązkowi naprawienia szkody przez osobę odpowiedzialną za jej naprawienie wymaga dokonania przez poszkodowanego wyboru formy naprawienia szkody Ogólnie ujęte zobowiązanie do naprawienia szkody jest więc ze swej istoty zobowiązaniem niepieniężnym. Przekształca się w zobowiązanie pieniężne dopiero z chwilą wyboru przez poszkodowanego formy naprawienia szkody w postaci zapłaty odszkodowania

Mimo, że świadczenie odszkodowawcze ma charakter świadczenia pieniężnego, wykazuje ono pewne specyficzne cechy w stosunku do świadczeń pieniężnych w ścisłym znaczeniu, tj. gdy przedmiotem zobowiązania od chwili powstania jest suma pieniężna ściśle określona co do swej wysokości. W stosunku do takiego zobowiązania pieniężnego ma zastosowanie zasada nominalizmu określona w art. 358[1] § 1 k.c., według której spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Wyjątki dotyczą możliwości zastrzeżenia przez same strony mechanizmu waloryzacyjnego (art. 358[1] § 2 k.c.) oraz dokonania sądowej waloryzacji takiego świadczenia w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania (art. 358[1] § 3 k.c.). 

Inaczej jest w przypadku świadczenia pieniężnego w postaci obowiązku zapłaty odszkodowania. W stosunku do takiego zobowiązania ma zastosowanie zasada zawarta w art. 363 § 2 k.c., według której jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Osoba zobowiązania do naprawienia szkody powinna zapłacić poszkodowanemu należne mu odszkodowanie - zgodnie z art. 455 k.c. - niezwłocznie po wezwaniu do jego zapłaty. Wysokość tego odszkodowania ustala się wówczas według kryteriów zawartych w art. 363 § 2 k.c. 

W razie sporu sądowego dotyczącego odszkodowania, norma zawarta w art. 363 § 2 k.c. - przy uwzględnieniu art. 316 k.p.c. - oznacza, że wysokość odszkodowania powinna zostać ustalona, co do zasady, według cen obowiązujących w chwili wyrokowania sądu, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za przyjęciem za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Zawarte w art. 363 § 2 sformułowanie, że wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, wskazuje, że przytoczony przepis bezpośrednio dotyczy szkód w mieniu, gdyż wówczas istotne znaczenie mają ceny. Doktryna i judykatura przyjmują jednak zgodnie, że art. 363 § 2 k.c. ma szersze zastosowanie; dotyczy on określenia wartości wszystkich dóbr i usług oraz wyraża ogólną zasadę, że przy zobowiązaniach do naprawienia szkody w pieniądzu, należy uwzględniać zmiany wartości pieniądza zachodzące między zdarzeniem prawnym kreującym zobowiązanie pieniężne a wykonaniem tego zobowiązania. 

Wyrok SN z dnia 30 stycznia 2020 r., I PK 229/18

Standard: 63358 (pełna treść orzeczenia)