Samorządowe kolegium odwoławcze jako jednostka organizacyjna Skarbu Państwa

Pod względem ustrojowym samorządowe kolegia odwoławcze należy zaliczyć do państwowych jednostek organizacyjnych.

Za przyjęciem tego poglądu przemawiają następujące argumenty:

Po pierwsze, samorządowe kolegia odwoławcze są niewątpliwie organami quasi – sądowymi. Organy te spełniają bowiem głównie funkcje orzecznicze rozpatrując odwołania od decyzji administracyjnych oraz weryfikując te decyzje w nadzwyczajnych trybach postępowania zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. Niezawisłość orzeczniczą zapewnia z jednej strony niezależność osobista i nieusuwalność członków kolegiów, z drugiej zaś, ich samodzielny byt organizacyjny i brak organizacyjnej podległości oraz samodzielność w sferze finansów publicznych.

Po drugie, w obowiązującym stanie prawnym nie ma podstaw do uznania samorządowego kolegium odwoławczego za organy określonej jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa) jako osoby prawnej. Nie reprezentują też wspólnoty samorządowej, którą tworzy z mocy prawa ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego. Samorządowe kolegia odwoławcze są strukturami organizacyjnymi wyodrębnionymi. Samorząd terytorialny jest formą ustroju administracyjnego konkretnej wspólnoty terytorialnej, w których każda wyposażona jest w podmiotowość prawa publicznego i osobowość prawa cywilnego. Określenie ustawowe użyte w art. 5 § 2 pkt 6 k.p.a. w odniesieniu do kolegiów jako „organów samorządu terytorialnego” można więc uznać za skrót myślowy i językowy, skoro samorządowe kolegium odwoławcze – z ustrojowego punktu widzenia – nie jest organem żadnej wspólnoty terytorialnej, a przymiotnik „samorządowy” oznacza tyle, że organ ten rozpatruje sprawy należące do właściwości samorządu.

Po trzecie, zgodnie z art. 4 ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych – kolegia te są państwowymi jednostkami budżetowymi. Tak samo sytuuje je art. 20 ustawy z dnia 30.06.2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 49, poz. 2106 ze zm.). Stosownie do przepisów ostatnio powołanej ustawy, jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone jedynie w formach przewidzianych w tej ustawie oraz na podstawie odrębnych ustaw jako państwowe lub samorządowe osoby prawne albo jako państwowe jednostki organizacyjne nie mające zdolności prawnej. Do tej ostatniej kategorii zalicza się samorządowe kolegia odwoławcze. Ma to istotne znaczenie dla określenia ich jako wyodrębnionej jednostki organizacyjnej.

Po czwarte, nadzór na działalnością administracyjną kolegiów sprawuje Prezes Rady Ministrów (art. 3a ustawy o samorządowych... który określa też obszar ich właściwości miejscowej (art. 2a tej ustawy), powołuje członków kolegium (art. 5 i 6 tej ustawy), jemu też składane są aktualne informacje o działalności kolegium (art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy). Uzasadnia to wniosek, że istnieją liczne powiązania między kolegiami a administracją rządową.

Te argumenty uzasadniają pogląd, że samorządowe kolegium odwoławcze jest jednostką organizacyjną Skarbu Państwa w sprawie o wynagrodzenie szkody wyrządzonej decyzją wydaną przez to kolegium (art. 287 pkt 1 ustawy z dnia 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).

Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 45/09

Standard: 49494 (pełna treść orzeczenia)