Ograniczenie korzystania z nieruchomości „w dotychczasowy sposób”, albo „zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem” (art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.)

W razie wystąpienia tzw. luki planistycznej przysługiwanie właścicielowi nieruchomości roszczenia, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, uzależnione jest istnienia potencjalnej, ale jednocześnie realnej możliwości określonego korzystania z nieruchomości, która wskutek uchwalenia planu została utracona lub istotnie ograniczona.

W powyższym wypadku ocena, czy doszło do utraty lub istotnego ograniczenia możliwości korzystania z nieruchomości nie może sprowadzać się do porównania nowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z planem obowiązującym poprzednio, przed wystąpieniem tzw. luki planistycznej.

Wskutek wejścia w życie MPZP nie dochodzi wprawdzie do wywłaszczenia sensu stricto, czyli odjęcia prawa dotychczasowemu właścicielowi i przydania go podmiotowi publicznemu. Z uwagi jednak na spowodowanie skutku ograniczenia treści prawa własności stan taki, określany mianem wywłaszczenia faktycznego, również objęty jest wywodzoną z art. 21 ust. 2 Konstytucji normą, która dopuszczalność wywłaszczenia wiąże z obowiązkiem słusznego odszkodowania (zob. wyrok TK z 18 grudnia 2014 r., K 50/13, oraz wyrok SN z 13 czerwca 2013 r., IV CSK 680/12).

Skutki ograniczenia treści prawa własności dotykają tego, kto był właścicielem nieruchomości w dacie wejścia w życie danego planu zagospodarowania przestrzennego, temu zatem podmiotowi przysługuje uprawnienie do uzyskania kompensaty uszczerbku doznanego w związku z uchwaleniem lub zmianą planu miejscowego. Uprawnienia tego nie uzyskują kolejni nabywcy własności nieruchomości, gdyż nabywają oni prawo o treści uprzednio ukształtowanej już, w określonych granicach, planami zagospodarowania przestrzennego (jako ustawą w rozumieniu art. 140 zd. 1 k.c.), a przy tym – w ujęciu modelowym – za cenę uwzględniającą aktualne cechy nieruchomości, także co do możliwości zabudowy czy innego gospodarczego wykorzystania gruntu.

Wyrazem realizacji konstytucyjnego obowiązku przyznania słusznego odszkodowania w razie dokonania wywłaszczenia jest art. 36 ust. 1 u.p.z.p

Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2024 r., II CSKP 1657/22

Standard: 76626 (pełna treść orzeczenia)

Dokonując oceny, czy nowy plan zagospodarowania przestrzennego doprowadził do ograniczenia korzystania z nieruchomości zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem, w szczególności wykluczył zabudowę nieruchomości, nie można ograniczyć się jedynie do stwierdzenia, że taka możliwość hipotetycznie istniała na tle poprzednio obowiązującego planu, ale konieczne jest uwzględnienie wszystkich uwarunkowań prawnych i faktycznych rzutujących na możliwość zabudowania konkretnej nieruchomości.

Wyrok SN z dnia 15 marca 2023 r., II CSKP 1654/22

Standard: 81125 (pełna treść orzeczenia)

Art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. odwołuje się do ograniczenia korzystania z nieruchomości albo „w dotychczasowy sposób”, albo „zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem”. Dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości określała forma, w jakiej właściciel realizował uprawnienie do posiadania swojej nieruchomości przed uchwaleniem lub zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Natomiast korzystanie z nieruchomości w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem rozumiane jest jako obiektywne określenie możliwych w świetle uregulowań prawnych sposobów gospodarowania na tej nieruchomości, zgodnych z dotychczas obowiązującym planem miejscowym, bez względu na to, w jaki sposób korzystania realizował lub planował uprawniony (wyrok SN z 9 października 2020 r., III CSK 78/18, zob. też. wyroki SN: z 19 grudnia 2006 r., V CSK 332/06; z 9 kwietnia 2015 r., II CSK 336/14; z 19 października 2016 r., V CSK 117/16).

Wyrok SN z dnia 23 lutego 2022 r., II CSKP 442/22

Standard: 80970 (pełna treść orzeczenia)