Brak interesu prawnego dłużnika w uczestnictwie w postępowaniu klauzulowym przeciwko jego małżonkowi

Dłużnik nie jest uczestnikiem postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonkowi w trybie art. 787 k.p.c.

Przepis art. 787 k.p.c. nie przyjmuje jednak takiej konstrukcji; jego redakcja prowadzi do wniosku, że dłużnik pozostający w związku małżeńskim ponosi odpowiedzialność za zobowiązania całym swoim majątkiem, w tym majątkiem wspólnym, do którego jest bezudziałowo współuprawniony, a odpowiedzialność tę definitywnie przesądza wystawienie przeciwko niemu tytułu wykonawczego. Ze względu jednak na specyfikę majątku wspólnego, do którego uprawniona – oprócz dłużnika – jest osoba trzecia (małżonek), prowadzenie egzekucji długu z tego majątku uwarunkowane jest spełnieniem dodatkowej przesłanki w postaci klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi jako współuprawnionemu do tego majątku. W postępowaniu o nadanie tej klauzuli nie bada się zatem odpowiedzialności dłużnika za dług, gdyż stanowi ona wyłącznie przedmiot postępowania, w którym wystawiono tytuł wykonawczy przeciwko samemu dłużnikowi, lecz ocenia się, czy odpowiedzialność tę powinien ponieść także jego współmałżonek.

Dłużnikowi nie można zatem przyznać prawidłowo rozumianego interesu prawnego w uczestnictwie w postępowaniu klauzulowym przeciwko jego małżonkowi, a w konsekwencji także w kwestionowaniu postanowienia uwzględniającego wniosek, w sensie jurydycznym klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi nie poszerza bowiem zakresu odpowiedzialności dłużnika, który zdeterminowany jest treścią wystawionego przeciwko niemu tytułu wykonawczego i materialnoprawną zasadą odpowiedzialności majątkowej. Nie można zatem twierdzić, że kwestionując postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi dłużnik zmierza do uchylenia swojej odpowiedzialności majątkiem wspólnym, gdyż kwestia ta została już ostatecznie rozstrzygnięta lub zostanie rozstrzygnięta w postępowaniu klauzulowym toczącym się przeciwko dłużnikowi. Przedmiotem postępowanie toczącego się na podstawie art. 787 k.c. jest ochrona interesu małżonka dłużnika jako współuprawnionego do masy majątkowej, z której wierzyciel dłużnika zamierza prowadzić egzekucję. Chociaż więc postępowanie to rzutuje także na sytuację dłużnika, za uprawnionego do występowania w nim i do zaskarżenia kończącego je orzeczenia uznać należy jedynie małżonka dłużnika.

Uchwała SN z dnia 16 października 2008 r., III CZP 85/08

Standard: 38162 (pełna treść orzeczenia)