Przekształcenie spółdzielczego prawa w razie przedawnienia należnych spółdzielni opłat

Skoro zatem w przepisie art. 17 [14] § 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jest mowa o zobowiązaniach, to wbrew Sądowi pierwszej instancji i pozwanemu może to odnosić się wyłącznie do zobowiązań o charakterze prawnym (zobowiązań cywilnych). Nie obejmuje to natomiast zobowiązań naturalnych, ponieważ musiałoby to wynikać z wyraźnego brzmienia przepisu.

Nie ma podstaw do przyjęcia, że istnienie zobowiązania przedawnionego (jako zobowiązania naturalnego) stanowi przeszkodę do zastosowania powyższego przepisu. Przeciwne stanowisko prowadziłoby to nieracjonalnej sytuacji, która zresztą wystąpiła w rozstrzyganej sprawie, a mianowicie z jednej strony spółdzielnia mieszkaniowa nie miałaby podstaw do żądania od powoda zapłaty przedawnionej należności, ale jednocześnie z drugiej strony powód byłby pozbawiony z możliwości skorzystania z uprawnienia przewidzianego w art. 17 [14] w/w ustawy dopóty, dopóki nie zapłaciłby należności przedawnionych, co do których w istocie nie obciąża go obowiązek jej zapłaty.

Skoro powód nie ma prawnego obowiązku zaspokojenia należności wobec spółdzielni, to z prawnego punktu widzenia nie można uważać go za jej dłużnika ani mówić o istnieniu jego długu wobec niej. Istnienie zobowiązania naturalnego dotyczy zupełnie innej płaszczyzny, która nie może być utożsamiana ze stosunkiem prawnym o charakterze obligacyjnym, z którego wynika więź typu wierzytelność – dług.

Powód trafnie podnosił zatem, że istnienie zobowiązania przedawnionego jest co najwyżej zagadnieniem ekonomicznym lub nawet tylko księgowym, ponieważ – niezależnie od braku możliwości domagania się od niego przez spółdzielnię zapłaty brakującej części – niewątpliwie w skali spółdzielni powstaje konieczność pokrycia niezapłaconych przez niego należności. Nie oznacza to jednak, że przedawnione zobowiązania w dalszym ciągu mogą być traktowane jako dług obciążający konkretnego członka. W konsekwencji nie stanowią one przeszkody do złożenia przez przedstawiciela spółdzielni w akcie notarialnym oświadczenia, że członek, ubiegający się o przeniesienie na jego rzecz odrębnej własności lokalu zajmowanego na podstawie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, nie zalega ze spłatą przypadających na ten lokal części zobowiązań spółdzielni związanych z jego budową.

W sprawie nie było wątpliwości, że poza kwestią istnienia przedawnionych zobowiązań powoda wobec spółdzielni nie było innych okoliczności uniemożliwiających przeniesienie na jego rzecz odrębnej własności zajmowanego lokalu. Nie było zwłaszcza sporne, że jest on osobą, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Występujący obecnie za spółdzielnię syndyk masy upadłości motywował bowiem odmowę zaspokojenia żądania powoda wyłącznie istnieniem wspomnianych przedawnionych należności. Ponieważ jednak okoliczność ta w rzeczywistości nie daje podstaw do odmowy przeniesienia własności lokalu na rzecz powoda, jego żądanie należało uznać za uzasadnione.

W tej sytuacji bezprzedmiotowe stały się kwestie związane z wysokością ewentualnego zadłużenia powoda wobec spółdzielni z tytułu kosztów budowy jego lokalu. 

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 r., I ACa 785/12

Standard: 28266 (pełna treść orzeczenia)