Odpowiedzialność pracodawcy za krzywdę niematerialną wyrządzoną przez pracownika

Nie ulega wątpliwości, iż co do zasady osoba prawna może odpowiadać za naruszenie dóbr osobistych innego podmiotu, dokonane w taki sposób, że można jej przypisać sprawstwo (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 2005 r. (III CK 76/05, i wskazywane w nim orzecznictwo - wyroki z 23 lipca 1997 r., II CKN 285/97 oraz z 27 października 2004 r. IV CK 135/04). Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, gdy naruszenia dóbr osobistych dokonują osoby piastujące funkcje organów osoby prawnej.

Jeśli naruszenie dóbr dotyczy to pracownika, to działania te słusznie mogą być odbierane jako działania samego pracodawcy, który jest legitymowany biernie w sporze sądowym o ochronę dóbr osobistych. Odpowiedzialność pracodawcy będącego (jak pozwana) osobą prawną wobec pracownika pokrzywdzonego zachowaniem innego pracownika może więc mieć w takiej sytuacji charakter odpowiedzialności sprawczej (własnej), która występuje, gdy szkoda została wyrządzona z winy organu osoby prawnej (zob. wyrok Sądu Najwyższego dnia 2 lutego 2011 r. II PK 189/10

Wskazana wyżej sytuacja nie wystąpiła jednak w przedmiotowej sprawie, albowiem osoba fizyczna, która według twierdzeń powoda miała naruszać jego dobra osobiste, nie działała jako organ spółki będącej pracodawcą, jako jej reprezentant, lecz jedynie jako pracownik tej spółki, przełożony powoda, wykonujący swoje obowiązki pracownicze.

Kwestia odpowiedzialności za szkodę niemajątkową, wynikającą z naruszenia dóbr osobistych przez pracownika wobec osoby trzeciej (w tym innego pracownika) budziła pewne kontrowersje. Kluczowym w tej sytuacji staje się pytanie, czy w przedmiotowej sprawie pracodawca w ogóle odpowiada za ewentualne naruszenie dóbr osobistych powoda na zasadach przewidzianych w art. 120 k.p., przy założeniu braku winy umyślnej po stronie sprawcy, bowiem jego wina umyślna wyłączałaby odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie tego przepisu.

W szczególności w wyroku z dnia 27 sierpnia 1982 r. (IV CR 255/82) Sąd Najwyższy stwierdził, iż przepis art. 120 k.p. dotyczy przede wszystkim szkód materialnych i odszkodowania za straty materialne i uszczerbki wymienione w art. 444- 446 k.c. W podobnym kierunku wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 3 czerwca 2015 r. (I ACa 1434/14), stwierdzając, iż odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych i niemajątkowe roszczenia zmierzające do usunięcia skutków naruszenia wywodzone z art. 24 § 1 k.c. nie mieszczą się w reżimie odpowiedzialności odszkodowawczej deliktowej czy kontraktowej.

Natomiast w przywołanym przez Sąd Okręgowy komentarzu do Kodeksu Pracy (pod red. A. Sobczyka Legalis 2017) wyrażono pogląd, iż szkoda w rozumieniu tego przepisu oznacza zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy.

Również w wyroku z dnia 19 października 2007 r. (II PK 76/07) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż "w przypadku naruszenia dóbr osobistych w ramach stosunku pracy pracownik pozywa pracodawcę, niezależnie od tego, kto dopuścił się de facto naruszenia dóbr osobistych pracownika (bezpośredni przełożony, osoba upoważniona do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy, czy np. pracownik oceniający na polecenie pracodawcy pracę powoda)".

Stanowisko to podtrzymał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 lutego 2011 r. (II PK 189/10).

W ocenie Sądu Apelacyjnego należy przychylić się do tego ostatniego poglądu, albowiem wykładnia językowa oraz funkcjonalna powołanego przepisu nie uzasadnia zawężenia użytego w nim pojęcia szkody, a ponadto przepis ten zawiera istotne ograniczenia odpowiedzialności pracodawcy i dostatecznie chroni go przed ponoszeniem odpowiedzialności za nieodpowiedzialne, zawinione wypowiedzi i zachowania swoich pracowników, naruszające dobra osobiste innych pracowników.

Wyrok SA w Krakowie z dnia 9 listopada 2017 r., III APa 21/17

Standard: 24730 (pełna treść orzeczenia)

Art. 120 k.p. nie może stanowić o wyłączeniu odpowiedzialności pozwanej M. S. za naruszenie dóbr osobistych osoby trzeciej. Przepis art. 120 k.p. wskazuje na odpowiedzialność pracodawcy jednakże wyłącznie w zakresie roszczeń o naprawienie szkody. Tymczasem odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych i niemajątkowe roszczenia zmierzające do usunięcia skutków naruszenia wywodzone z art. 24 § 1 k.c. nie mieszczą się w reżimie odpowiedzialności odszkodowawczej deliktowej czy też kontraktowej. Nie sposób zatem zasadnie wywodzić, że powołana norma art. 120 k.p. wskazuje na legitymację bierną pracodawcy w zakresie roszczeń niemajątkowych zmierzających do ochrony dóbr osobistych osoby trzeciej naruszonych przez pracownika i wyłącza tym samym odpowiedzialność M. S. (1).

Wyrok SA w Łodzi z dnia 3 czerwca 2015 r., I ACa 1434/14

Standard: 24771 (pełna treść orzeczenia)