Małoletni posiadacz pojazdu jako zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC

Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynika z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 392 z późn. zm.), zgodnie z którym posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.

W orzecznictwie i literaturze przedmiotu przyjmuje się jednolicie, że przy określeniu pojęcia posiadacza pojazdu należy uwzględnić przepisy kodeksu cywilnego dotyczące posiadania (art. 336 k.c. i n.). Posiadanie oznacza faktyczne władztwo nad rzeczą. Posiadaczem pojazdu jest zatem osoba, która faktycznie nim włada. Bez znaczenia jest, czy włada w zakresie odpowiadającym prawu własności jako posiadacz samoistny czy też jako posiadacz zależny, w zakresie odpowiadającym ograniczonemu prawu rzeczowemu (użytkowanie, zastaw) lub obligacyjnemu (najem, dzierżawa, leasing), ani tego, czy włada nim w dobrej czy w złej wierze.

Posiadanie jest stanem faktycznym, nie dotyczą go zatem ograniczenia ustawowe o charakterze podmiotowym ustanowione dla nabycia prawa. Posiadaczem może być zatem osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, także więc małoletni, jeżeli tylko – jak przyjmuje się w doktrynie – ma dostateczne rozeznanie i jest zdolny własnym działaniem nabyć posiadanie.

W praktyce może się zdarzyć, że jeden pojazd pozostaje w posiadaniu kilku posiadaczy, a skoro przepisy nie precyzują, na którym z nich ciąży wówczas obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, to należy przyjąć, że spełnienie powyższej powinności przez jednego z nich zwalnia drugiego z przewidzianego ustawą obowiązku. W sprawie zostało ustalone, że wszyscy pozwani byli posiadaczami pojazdu, co obligowało, do zawarcia stosownej umowy. Z art. 29 ust. 1 ustawy wynika ponadto, że obowiązek zawarcia umowy powstaje najpóźniej z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu. Umowa rozwiązuje się natomiast z chwilą wyrejestrowania pojazdu (art. 33 pkt 2 ustawy).

Pozwani w chwili wprowadzenia pojazdu do ruchu byli niepełnoletni, zatem ich zdolność do dokonania czynności prawnych była ograniczona. Nie oznacza to jednak niemożliwości zawarcia umowy, zgodnie z art. 18 k.c. ważność takiej umowy jest uzależniona od potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego albo samej tej osoby po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych, a do tego czasu istnieje stan skuteczności zawieszonej. Gdyby taka umowa została zawarta przez któregokolwiek z pozwanych, ubezpieczyciel nie mógłby od niej odstąpić w okresie skuteczności zawieszonej. Istniała zatem możliwość konwalidacji umowy zawartej w tym stanie.

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2017 r., V CSK 215/16

Standard: 17443 (pełna treść orzeczenia)