Postanowienie z dnia 2018-09-14 sygn. III SA/Wa 389/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie: Przewodniczący - Sędzia WSA Sylwester Golec po rozpoznaniu w dniu 14 września 2018 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu od postanowienia starszego referendarza sądowego z dnia 6 czerwca 2018 r. o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi A.C. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w W. z dnia [...] listopada 2017 r., nr [...] w przedmiocie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności członka zarządu wraz z drugim członkiem zarządu oraz spółką za zaległości podatkowe spółki w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok podatkowy od 1 stycznia 2011 r. do 30 września 2012 r. postanawia utrzymać w mocy postanowienie starszego referendarza sądowego z dnia 6 czerwca 2018 r.

Uzasadnienie

Skarżąca A.C. na urzędowym formularzu PPF zwróciła się o zwolnienie od kosztów sądowych nie wypełniając rubryki 5 (uzasadnienie).

Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wynika, ze Skarżąca samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe, posiada mieszkanie o powierzchni 72 m² o wartości 500.000 zł. Mieszkanie to jest obciążone hipoteką na kwoty 761.000 zł i 400.000 zł. Skarżąca posiada także samochód marki [...], rok produkcji 2014 r. o wartości 15.000 zł; wykorzystywany i niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej. Skarżąca wskazała, że z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej uzyskuje miesięczny dochód w kwocie 2.780 zł. Do miesięcznych wydatków Skarżąca zaliczyła: spłatę kredytu hipotecznego 151.589 CHF z miesięczną ratą 214 CHF, pożyczkę hipoteczną 250.000 zł plus odsetki 70.000 zł (Skarżąca nie wskazała miesięcznej raty do spłaty), koszty mieszkania 530 zł miesięcznie, koszty ubezpieczenia 260 zł miesięcznie, opłaty za media 150 zł miesięcznie, polisy ubezpieczeniowe 250 zł miesięcznie, leki 120 zł miesięcznie, środki higieny 100 zł miesięcznie, żywność 500 zł miesięcznie.

W odpowiedzi na wezwanie starszego referendarza sądowego o nadesłanie dodatkowych dokumentów i oświadczeń obrazujących sytuację majątkową, Skarżąca nadesłała: wyciągi z rachunków bankowych oraz zeznanie podatkowe PIT-36L, z którego wynika, że Skarżąca w 2016 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej uzyskała przychód w kwocie 84.000 zł, koszty uzyskania przychodów wyniosły 40.758,34 zł., a dochód 43.241,66 zł. Natomiast w 2017 r. Skarżąca uzyskała przychód w kwocie 91.100 zł, koszty uzyskania przychodu przychodów wyniosły 53.332,67 zł, a dochód wyniósł 37.767,33 zł.

Postanowieniem z 6 czerwca 2018 r. starszy referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W uzasadnieniu referendarz wskazał na uzyskiwanie stałych miesięcznych dochodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz na nienadesłanie wszystkich wymaganych dokumentów oraz oświadczeń, na podstawie których można ocenić kondycję finansową Skarżącej.

W sprzeciwie Skarżąca wniosła o zamianę postanowienia i przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Skarżąca wskazała, że referendarz sądowy wydał postanowienie z naruszeniem przepisów postępowania i błędnie ocenił zdolności finansowe Skarżącej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

W myśl art. 260 § 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm., dalej: "P.p.s.a.") w brzmieniu znajdującym zastosowanie do spraw, w których skargi wniesiono po dniu 14 sierpnia 2015 r., rozpoznając sprzeciw od zarządzenia i postanowień, o których mowa w art. 258 § 2 pkt 6-8, sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego zmienia albo utrzymuje w mocy. W sprawach takich wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonalność zarządzenia lub postanowienia, a Wojewódzki Sąd Administracyjny orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.

Zgodnie z art. 245 § 1 P.p.s.a., stronie może być przyznane prawo pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Stosownie do art. 245 § 2 P.p.s.a. prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmuje w myśl art. 245 § 3 P.p.s.a zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

W odniesieniu do meritum sprawy Sąd zauważa, że zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a. osoba fizyczna może domagać się przyznania pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z przepisu tego wynika, iż na takiej osobie ciąży obowiązek udowodnienia, że znajduje się w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy (zob. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – komentarz, wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2004, str. 319).

Przyznanie prawa pomocy, jako odstępstwo od ogólnej zasady, stanowiące przerzucenie kosztów na ogół społeczeństwa, może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 P.p.s.a. Strona skarżąca jest zatem zobowiązana ponosić koszty postępowania sądowego toczącego się z jej inicjatywy. Konstytucyjne prawo dostępu do sądu nie oznacza konieczności zagwarantowania stronom bezwarunkowego prawa uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych. Wymóg ponoszenia kosztów sądowych nie stanowi ograniczenia prawa do sądu. Art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Dlatego tylko w sytuacjach wyjątkowych dopuszczalne jest przerzucanie ciężaru ponoszenia opłat sądowych na budżet państwa. Celem występującej w postępowaniu sądowoadministracyjnym instytucji prawa pomocy jest bowiem zapewnienie realizacji konstytucyjnej zasady prawa do sądu stronie, która nie może ponieść kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie.

Podkreślić trzeba, że obowiązek wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy. Sąd rozpoznający wniosek nie prowadzi postępowania dowodowego w tym zakresie. Wnioskodawca winien uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki stanowiące podstawę do uwzględnienia jego wniosku. Ponadto przepisy postępowania przed sądem administracyjnym nie zobowiązują sądu do bezkrytycznego przyjmowania wszystkich twierdzeń i wyjaśnień strony postępowania. Przeciwnie, z treści art. 255 P.p.s.a. wypływa nakaz badania oświadczenia wnioskodawcy oraz jego oceny pod kątem wiarygodności. Sąd nie jest zobowiązany przyjmować wszystkich wyjaśnień strony, lecz może je oceniać przez pryzmat logiki i doświadczenia życiowego.

W rozpatrywanej sprawie Skarżąca wystąpiła z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych co oznacza, że zobowiązana była do wykazania, że nie jest w stanie ich ponieść.

W ocenie Sądu referendarz sądowy prawidłowo ocenił, że argumentacja Skarżącej nie zasługuje na aprobatę. Obowiązkiem wykazania istnienia przesłanek uzasadniających udzielenie prawa pomocy obarczony jest bowiem zainteresowany. To bowiem w jego interesie leży przedstawienie i uwiarygodnienie okoliczności uzasadniających złożony wniosek. Strona powinna zatem przekonać Sąd o tym, że jej sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania, a rolą Sądu nie jest prowadzenie z urzędu postępowania, mającego na celu ustalenie tej sytuacji (por. postanowienie NSA z 23 maja 2016 r., II FZ 248/16). Innymi słowy Sąd nie ma obowiązku ustalać jaka jest sytuacja strony. Jeśli nie przejawia ona woli udowodnienia, że zasługuje na przyznanie prawa pomocy, Sąd powinien jej wniosek oddalić jako nieuzasadniony.

Skarżąca została wezwana zarządzeniem referendarza sądowego z 30 marca 2018 r. do przedłożenia dodatkowych dokumentów i oświadczeń obrazujących jej stan majątkowy. Z wezwania tego wywiązała się jedynie w części nadsyłając wyciąg z rachunku bankowego oraz zeznania podatkowe PIT-36L. Skarżąca nie złożyła natomiast innych dokumentów, o które została wezwana np. kalkulacji kosztów miesięcznego utrzymania, udokumentowania wydatków, wykazania przychodów związanych z działalnością gospodarczą. Skarżąca wniosła natomiast o przedłużenie terminu w celu przygotowania szczegółowych danych, jednakże żadnych informacji (mimo wydłużenia terminy przez referendarza sądowego), nie nadesłała. Prawidłowo zatem ocenił referendarz sądowy, że Skarżąca nie wykazała w sposób prawidłowy swojej sytuacji majątkowej.

Jedyny wymagany na obecnym etapie koszt sądowy, to wpis od skargi w kwocie 500 zł, który Skarżąca już uiściła. Zatem w zasadnie Skarżąca ubiega się o przyznanie prawa pomocy w zakresie przyszłych ewentualnych kosztów sądowych. Sytuacja finansowa Strony może zmieniać się Skarżąca prowadzi bowiem działalność gospodarczą. Zatem ocena kolejnego wniosku dotyczącego ewentualnych przyszłych kosztów sądowych będzie być może dotyczyła odmiennej sytuacji finansowej Skarżącej. Przedwczesne zatem byłoby orzekanie na podstawie nie w pełni wykazanej sytuacji finansowej Strony o jej zdolności do poniesienia wszystkich "potencjalnie" wymaganych kosztów w sprawie.

W ocenie Sądu rację ma referendarz sądowy stwierdzając, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie. Skarżąca bowiem nie nadesłała wszystkich wymaganych dokumentów i oświadczeń obrazujących jej sytuację majątkową. Ponadto Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą uzyskując miesięczny dochód w kwocie 2.780 zł. Natomiast sam fakt ponoszenia wydatków, nie jest sam w sobie przesłaną uzasadniającą przyznanie prawa pomocy. Wydatki bowiem nie mają pierwszeństwa przed uiszczeniem kosztów sądowych.

Odnosząc się natomiast do argumentacji Skarżącej podnoszonej w sprzeciwie, że jej miesięczne wydatki przewyższają kwotę uzyskiwanych miesięcznych dochodów, należy stwierdzić, że jest to okoliczność, która w zasadzie przemawia za odmową przyznania prawa pomocy. Nie jest bowiem możliwe poniesienie wydatków wyższych od posiadanej kwoty. Tym bardziej, że Skarżąca twierdzi, że nie posiada żadnych oszczędności. Okoliczność ta przemawia raczej za tym, że Skarżąca posiada środki, których nie ujawniła.

Ponadto z analizy rachunku bankowego dokonanego na podstawie nadesłanego wyciągu wynika, że a rachunki Skarżącej wpływają systematycznie środki np.: 30 kwietnia 2018 r. – 360 zł, 24 kwietnia 2018 r. – 1.000 zł, 17 kwietnia 2018 r. – 325 zł, 16 kwietnia 2018 r. – 166 zł, 13 kwietnia 2018 r. – 350 zł, 12 kwietnia 2018 r. – 100 zł, 10 kwietnia 2018 r. – 770 zł, 9 kwietnia 2018 r. – 2.28 zł; co łącznie dało kwotę 5.599 zł. Natomiast na drugi z rachunków bankowych Skarżącej w kwietniu 2018 r. wpłynęły kwoty: 9.990,06 zł, 1.500 zł, 440 zł, 140 zł oraz 1.230 zł.; co łącznie dało kwotę 13.325,06 zł. Zatem w samym kwietniu 2018 r. Skarżąca uzyskała wpływy na rachunki bankowe w kwocie 18.924,06 zł.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że prawidłowo starszy referendarz sądowy odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Nie wykazane bowiem zostały przesłanki określone w art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.

W tym stanie rzeczy, Sąd na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 260 P.p.s.a., orzekł o utrzymaniu zaskarżonego postanowienia w mocy.