Wyrok z dnia 2024-02-14 sygn. I SA/Kr 676/23

|Sygn. akt I SA/Kr 676/23 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 14 lutego 2024 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia: WSA Jarosław Wiśniewski, Sędziowie: WSA Grzegorz Klimek, WSA Urszula Zięba (spr.), Protokolant: specjalista Bożena Piątek, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 lutego 2024 r., sprawy ze skargi B. B. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Krakowie z dnia 14 czerwca 2023 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych skargę oddala.

Decyzją z 14 czerwca 2023 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Krakowie utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego Kraków-Stare Miasto z 30 marca 2023 r. odmawiającą B. B. stwierdzenia nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu umowy pożyczki w wysokości 55 tys. zł zawartej w dniu 10 marca 2016 r. pomiędzy Podatniczką a B. B.

Z uzasadnienia ww. rozstrzygnięcia wynika, że w Urzędzie Skarbowym Kraków-Stare Miasto Skarżąca złożyła 27 lutego 2017 roku deklarację PCC-3, w której wykazała należny podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1 000 zł z tytułu umowy pożyczki w kwocie 50 000 zł. Do deklaracji Skarżąca załączyła:

1) umowę pożyczki w wysokości 55 000 zł zawartą na piśmie 10 marca 2016 roku, pomiędzy Skarżącą jako pożyczkobiorcą a jej ojcem B. B.;

2) wniosek z datą 27 lutego 2017 roku skierowany do Urzędu Skarbowego Kraków-Stare Miasto o zwolnienie lub rozłożenie na raty podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu pożyczki w wysokości 55 000 zł.

W dniu 13 marca 2017 roku Skarżąca złożyła korektę deklaracji PCC-3, w której wykazała pożyczkę w wysokości 55 000 zł i należny podatek w kwocie 1 100 zł wnosząc ponownie o umorzenie zaległości lub rozłożenie na raty.

Z umowy pożyczki podpisanej przez Skarżącą oraz Jej ojca wynika, że środki

pieniężne w kwocie 55 000 zł zostały przekazane w gotówce.

W dniu 15 kwietnia 2021 r. do Urzędu Skarbowego Kraków-Stare Miasto wpłynęło pismo, w którym Skarżąca podważa fakt zawarcia umowy pożyczki, zwracając się z prośbą o wycofanie i anulowanie deklaracji PCC z 2016 r.

W piśmie uzupełniającym z 26 maja 2021 roku. Skarżąca podtrzymała wniosek o wycofanie i anulowanie deklaracji PCC-3 z 2016 roku w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych, niesłusznie i omyłkowo zgłoszonej do Urzędu Skarbowego. W korespondencji kierowanej do organu podatkowego I instancji Skarżąca wielokrotnie wskazywała, że kwota przekazana przez rodziców (L. i B. B.) nie stanowiła pożyczki na rzecz Skarżącej, ale poręczenie majątkowe ustanowione postanowieniem Prokuratury.

Matka Skarżącej w złożonych oświadczeniach również podkreślała, że rzekoma umowa pożyczki nie miała miejsca, bowiem nie była prawnie skuteczna. Natomiast środki pieniężne przekazane na podstawie umowy z 10 marca 2016 roku przeznaczone zostały na poręczenie majątkowe.

W dniu 8 sierpnia 2022 roku Skarżąca wystąpiła z wnioskiem do Naczelnika Urzędu Skarbowego Kraków-Stare Miasto o stwierdzenie nadpłaty, w związku ze złożoną korektą deklaracji PCC-3 z 2016 roku. Korekta, w której Skarżąca wykazała należny podatek od czynności cywilnoprawnych w kwocie 0 zł z tytułu umowy pożyczki, wpłynęła do organu podatkowego I instancji w dniu 28 lipca 2022 roku.

Organ odwoławczy podał, że podatek od czynności cywilnoprawnych w kwocie 1 100 zł z tytułu umowy pożyczki z 10 marca 2016 roku nie został przez Skarżącą zapłacony w wymaganym przepisami terminie, dlatego stał się zaległością podatkową. W konsekwencji, w związku z zawartą i zgłoszoną umową pożyczki z 10 marca 2016 roku, organ podatkowy I instancji zaliczył nadpłatę z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającą z zeznania PIT-37 za 2021 rok w kwocie 521 zł, na poczet zaległości podatkowej z tytułu nieuiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1 100 zł. Dyrektor podał, że bieg terminu przedawnienia w sprawie został przerwany 19 października 2021 roku wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym Skarżąca została zawiadomiona.

W konsekwencji Naczelnik US Kraków-Stare Miasto decyzją z 30 marca 2023 r. odmówił stwierdzenia nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu ww. umowy pożyczki w wysokości 55 tys. zł zawartej w dniu 10 marca 2016 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji Skarżąca podkreślała, że pieniądze w kwocie 50 tys. zł zostały wpłacone przez rodziców w marcu 2016 roku na poręczenie majątkowe i nigdy nie były własnością Skarżącej. Natomiast umowa pożyczki zawarta z tatą w 2016 roku została omyłkowo zgłoszona do urzędu skarbowego. Zdaniem Skarżącej, ojciec nie mógł samowolnie decydować o pieniądzach będących własnością wspólną z matką Podatniczki, dlatego posiada Ona bezsprzeczne prawo wycofania takich umów. W ocenie Strony, umowa z 10 marca 2016 roku zawarta bez zgody matki jest nieskuteczna.

Utrzymując wskazaną na wstępie decyzją z 14 czerwca 2023 r. rozstrzygnięcie organu I instancji, DIAS zacytował przepisy zawarte w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa dotyczące stwierdzenia nadpłaty, zawarte w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 170 ze zm.), dalej "p.c.c.", przepisy dotyczące opodatkowania umowy pożyczki (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 4 pkt 7, art. 6 ust. 1 pkt 7, art. 7 ust. 1 pkt 4 i art. 10 ust. 1), jak również art. 720 Kodeksu cywilnego regulującego umowę pożyczki. Stwierdził następnie, że przedmiotem sporu w sprawie jest rozstrzygnięcie, czy w stanie faktycznym doszło do zawarcia przez Skarżącą umowy pożyczki w dniu 10 marca 2016 r. z ojcem. Organ podał, że na gruncie podatkowym istotne jest udowodnienie, że miało miejsce zdarzenie wypełniające definicję umowy pożyczki i powodujące powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych. Wskazał, że umowa pożyczki jest dwustronnie zobowiązująca i konsensualna, dochodzi do skutku przez samo zgodne porozumienie stron. W związku z tym organ odwoławczy stwierdził, że w sprawie mamy do czynienia z umową pożyczki zawartą na piśmie w dniu 10 marca 2016 r. Środki pieniężne w wysokości 55 tys. zł Skarżąca otrzymała od ojca w gotówce i przeznaczyła na opłacenie "kaucji". Organ odwoławczy przyznał, że Prokuratura Rejonowa K. wydała postanowienie o zastosowaniu środków zapobiegawczych wobec Skarżącej w postaci m.in. poręczenia majątkowego w kwocie 50 tys. zł, poprzez wpłacenie tej kwoty na rachunek bankowy Sądu Rejonowego dla K.1 w K. w terminie do 15 marca 2016 roku. Skarżąca wpłaciła wymaganą kwotę 10 marca 2016 roku. W opinii DIAS w Krakowie wykładnia przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz Kodeksu cywilnego, w świetle ustalonego stanu faktycznego, nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z umową pożyczki. Organ podał, że trudna sytuacja, w której znalazła się Skarżąca w 2016 roku spowodowała u rodziców zrozumiały odruch udzielenia jej pomocy finansowej w celu poręczenia majątkowego. Bezspornym jest fakt, że środki te pochodziły w całości od rodziców i stanowiły wyłącznie okresowe (tymczasowe) zabezpieczenie finansowe w związku z zastosowanym wobec Skarżącej środkiem zapobiegawczym w postaci poręczenia majątkowego. DIAS zaznaczył, że ustanowione postanowieniem Prokuratury Rejonowej K. z 8 marca 2016 roku poręczenie majątkowe w kwocie 50 tys. zł, Skarżąca złożyła w imieniu własnym, dysponując środkami przekazanymi przez rodziców. Odnosząc się do argumentów Skarżącej, że pożyczkodawca nie mógł samowolnie decydować o przekazaniu środków finansowych, DIAS odniósł się do art. 37 §1 i §4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i podał, że wyłącznie we wskazanych w tym przepisie przypadkach, które nie wymieniają umowy pożyczki, jednostronna czynność prawna dokonana bez zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Podsumowując DIAS stwierdził, że ojciec Skarżącej był uprawniony do zawarcia umowy pożyczki, bez udziału matki. Tym bardziej, że w trakcie całego postępowania matka Skarżącej (ojciec zmarł w 2018 r.) podkreślała wielokrotnie, że oboje rodzice chcieli udzielić Skarżącej wsparcia finansowego w trudnym dla Niej okresie, poprzez uregulowanie poręczenia majątkowego (wpłacenie kaucji). W świetle tych wyjaśnień oraz mających w sprawie zastosowanie przepisów, zdaniem organu odwoławczego przekazane środki w gotówce w dniu 10 marca 2016 roku ("tymczasowe" przekazanie) stanowią umowę pożyczki. W ocenie DIAS organ I instancji dokonał prawidłowej oceny prawnej czynności przekazania Skarżącej środków pieniężnych. Wskazał, że ustalony stan faktyczny oraz obowiązujące przepisy nie mieszczą się w zakresie możliwości zastosowania art. 72, art. 73 oraz art. 75 Ordynacji podatkowej. Końcowo organ odwoławczy podał, że prośba Skarżącej o nieegzekwowanie kwoty wolnej od podatku z PIT 37/2022 została przekazana do komórki rachunkowości US Kraków-Stare Miasto.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie skardze na decyzję DIAS w Krakowie z 14 czerwca 2023 r. Skarżąca ponownie podkreśliła, że nie doszło do zawarcia umowy pożyczki z ojcem. Pieniądze od niego otrzymane nigdy nie były Jej własnością, natomiast deklarację PCC-3 złożyła do urzędu omyłkowo. Podała, że rodzice nigdy nie pożyczali Jej żadnych pieniędzy "w rozumieniu urzędowym", jedynie ojciec "bardzo chory omyłkowo sformułował tą dla rodziny ekstremalną sytuację". Nie było wolą rodziców przeniesienie na Skarżącą własności pieniędzy wpłaconych na poręczenie majątkowe. Strona podtrzymała także stanowisko, że do zawarcia rzekomej umowy pożyczki wymagana była zgoda matki, co nie miało miejsca.

W oparciu o powyższe Skarżąca wnosi o korektę omyłkowo wniesionej deklaracji PCC-3 z 2016 roku w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz zwrot nadpłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Odpowiadając na skargę DIAS w Krakowie podtrzymał argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Sad administracyjny kontroluje zaskarżoną decyzję pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, co wynika z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2492). Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm., dalej jako: p.p.s.a.). Stosownie do tego przepisu sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Uwzględnienie skargi następuje w przypadkach naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a.), naruszenia prawa, dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt. 1 lit. b p.p.s.a.), oraz innego naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.). W przypadkach, gdy zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach, sąd stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia (art. 145 § 1 pkt. 2 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi w całości albo w części sąd oddala skargę odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.).

Będąca przedmiotem kontroli sądu decyzja DIAS w Krakowie z 14 czerwca 2023r. utrzymywała w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego Kraków- Stare Miasto z 30 marca 2023 roku, która odmawiała skarżącej stwierdzenia nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych. Skarżąca zarzuciła nieuwzględnienie przez organy podnoszonej przez nią argumentacji, zgodnie z którą nie doszło nigdy do zawarcia umowy pożyczki, z czego wynikła niemożliwość określenia podstawy opodatkowania, a co za tym idzie powstania zobowiązania podatkowego w oparciu o treść art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 170), który stanowi, że umowa pożyczki pieniędzy podlega podatkowi.

Jak wskazuje prawidłowo ustalony stan faktyczny, 10 marca 2016 r. została zawarta w formie pisemnej umowa pożyczki pomiędzy skarżącą a jej ojcem opiewająca na kwotę 55 000 złotych. W ramach tej umowy skarżąca występowała jako pożyczkobiorca a ojciec skarżącej jako pożyczkodawca. Z jej treści nie wynika, aby strony zawarły jakikolwiek warunek, modyfikację lub odstępstwo od umowy nazwanej jaką jest umowa pożyczki. Nie ma więc wątpliwości, że zachowane pismo odzwierciedla czynność prawną będącą podstawą opodatkowania, zgodnie z subsumpcją dokonaną przez organ.

Sąd nie podzielił argumentacji skarżącej, wedle której powyższa czynność nie mogłaby stanowić umowy pożyczki, ze względu na brak wypełnienia przesłanki przeniesienia rzeczy na własność rzekomo obdarowanej. W myśl art. 720 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy. Z zachowanego pisma nie wynika żeby pieniądze zostały skarżącej przekazane w taki sposób, aby nie zdobyła ona pełnego władztwa nad nimi i nie mogła dysponować kwotą w dowolny sposób. W skardze strona twierdzi, że pieniądze zostały jej powierzone, w celu uiszczenia kaucji i nie mogła nimi swobodnie rozrządzić. Niemniej jednak nie wynika to ani z pisemnej umowy zawartej między stronami ani z jakichkolwiek przedstawionych przez stronę okoliczności.

Ponadto kwota, na którą opiewała umowa pożyczki i zgłoszona do organu podstawa opodatkowania wynosi 55 000 złotych, kiedy kaucja wynosiła 50 000 złotych. Nie ma więc znaczenia prawnego twierdzenie, że całość kwoty przekazanej skarżącej mogła być spożytkowana wyłącznie zgodnie z wolą pożyczkodawcy.

Co więcej, skarżąca złożyła przedmiot poręczenia stanowiącego środek zapobiegawczy w imieniu własnym dysponując środkami finansowymi przekazanymi na mocy umowy pożyczki. Poręczycielem nie był tutaj żaden z rodziców skarżących, lecz ona sama.

Podatnik powołał się na złożone podczas postępowania podatkowego oświadczenie swojej matki, będącej podczas zawierania umowy pożyczki małżonką pożyczkodawcy. W skardze strona twierdzi, że wobec złożenia oświadczenia o braku zgody małżonki pożyczkodawcy na dokonane przez niego rozrządzenie majątkiem wspólnym, to nie mogło być prawnie skuteczne. Jednakże art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359) wymienia, kiedy wymagana jest zgoda drugiego małżonka na rozporządzenie majątkiem wspólnym. Umowa pożyczki pieniędzy nie mieści się w katalogu czynności wymagających zgody dla swojej skuteczności. Nie ma więc podstaw do podzielenia w tej kwestii zarzutów przedstawionych w skardze, bo ojciec skarżącej był uprawiony do zawarcia niniejszej umowy bez udziału matki skarżącej.

Biorąc pod uwagę powyższe, organ słusznie nie uwzględnił wniosku o wycofanie i anulowanie deklaracji PCC-3 z 2016 roku, ponieważ została ona złożona prawidłowo i zgodnie z rzeczywistym stanem faktycznym. Sąd stoi na stanowisku, że organ nie naruszył norm procesowych w kwestii zebrania i dokonania prawidłowej oceny prawnej materiału dowodowego. Ustalony w sposób prawidłowy stan faktyczny wskazuje na powstawanie zobowiązania podatkowego.

Stwierdzenie przez organ nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych nie mogło mieć miejsca wobec ciążącej na podatniku zaległości podatkowej. Bieg jej terminu przedawnienia został faktycznie przerwany 19 października 2021 r. wskutek zastosowania środka egzekucyjnego i zawiadomienia o tym skarżącej. Sąd nie podzielił zarzutów zawartych w skardze oraz nie dopatrzył się innych naruszeń prawa materialnego i procesowego w działaniach organów (art. 134 P.p.s.a).

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji.