Postanowienie z dnia 1997-11-21 sygn. II CKU 15/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKU 15/97

Postanowienie

z dnia 21 listopada 1997 r.

Przewodniczący: SSN J. Gudowski

Sędziowie: SA I. Gromska-Szuster

SN Z. Kwaśniewski (spraw.)

Sąd Najwyższy Izba Cywilna przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej - I. Kaszczyszyn po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 1997 r. na rozprawie sprawy z wniosku G. G. z udziałem M. G., J. M. i J. G. o stwierdzenie nabycia spadku po T. G., M. K. i R. G. na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości nr S/C VII C (...) od postanowienia Sądu Rejonowego w Chorzowie z dnia 22 czerwca 1982 r., sygn. akt I Ns 204/82 postanawia uchylić zaskarżone postanowienie w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po T. G. i R. G. (punkty I i III) i w tym zakresie przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania, oraz w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po M. K. (pkt II) i w tym zakresie postępowanie umorzyć.

Uzasadnienie

Minister Sprawiedliwości wniósł z urzędu, na wniosek Prezesa Sądu Wojewódzkiego w K., kasację na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz.U. Nr 43, poz. 189) od prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w C. z dnia 22 czerwca 1982 r. (sygn. akt I Ns 204/82), które uprawomocniło się bez zaskarżenia w trybie zwykłym i nie zostało uzasadnione na piśmie.

Wnoszący kasację zarzucił powyższemu postanowieniu rażące naruszenie art. 510 § 2, 628, 670, 671 i art. 677 § 1 KPC, a także naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz o umorzenie postępowania w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po M. K. (pkt II), natomiast w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po T. G. i R. G. (pkt I i III) wniósł o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu kasacji stwierdzono, że Sąd nie wyjaśnił rozbieżności między treścią zapewnienia wnioskodawcy G. G., iż jest on synem spadkodawcy T. G., a treścią skróconego odpisu jego aktu urodzenia, w którym imię ojca wnioskodawcy brzmi „J.”.

Zarzuty dotyczące pkt III sentencji zaskarżonego postanowienia sprowadzają się do zaniechania wezwania do udziału w sprawie spadkobierców R. G. oraz pominięcia dowodu z akt II Ns (...), które to błędy, zdaniem Ministra Sprawiedliwości, mogą prowadzić do istotnych komplikacji prawnych oraz naruszać prawo własności osób, których uprawnienia do spadku pominięto lub uszczuplono. Takie orzeczenie -w ocenie wnoszącego kasację - narusza interes RP jako państwa prawnego, co uzasadnia wniesienie kasacji mimo upływu 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia.

Minister Sprawiedliwości twierdzi nadto, że podobne błędy, powodujące rażące naruszenie prawa i interesu RP, zawiera także pkt II zaskarżonego postanowienia, w którym stwierdzono nabycie spadku po M. K. Zaskarżone w tej części postanowienie stwierdza nabycie spadku na rzecz osoby wcześniej zmarłej, a nadto zawiera rozstrzygnięcie dokonane przez niewłaściwy Sąd wobec wymogów z art. 628 KPC.

Wniosek o uchylenie wcześniejszego postanowienia z 1982 r. i umorzenie postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po M. K. Minister Sprawiedliwości uzasadnił tym, że choć późniejsze postanowienie Sądu Rejonowego w K. z dnia 11 kwietnia 1991 r. (sygn. akt II Ns (...)) rażąco narusza art. 199 § 1 pkt 2 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC, to jednak to późniejsze postanowienie nie narusza interesu RP, gdyż jest prawidłowe pod względem merytorycznym. Ponieważ od uprawomocnienia się orzeczenia z dnia 11 kwietnia 1991 r. minął okres sześciomiesięczny, to wobec braku naruszenia interesu RP nie ma uzasadnionych podstaw do wniesienia od niego kasacji.

Uczestniczka postępowania M. G. w piśmie procesowym z dnia 15.11.1997 r. nazwanym „Zaskarżenie kasacji Ministra Sprawiedliwości” domagała się oddalenia kasacji, uznając za trafne zaskarżone postanowienie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasługuje na uwzględnienie.

Trafny okazał się zarzut rażącego naruszenia zaskarżonym postanowieniem przepisu art. 510 § 2 KPC wskutek zaniechania wezwania do udziału w sprawie zainteresowanego J. G., który nie był uczestnikiem postępowania. Pomimo wskazania w treści wniosku osoby R. G. jako jednego ze spadkobierców R. G. oraz wywodu zawartego w tymże wniosku, że dziedziczenie po zmarłym 9.05.1946 r. R. G. zostało stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w C. w sprawie o sygn. II Ns (...), Sąd I instancji pominął przeprowadzenie dowodu z akt II Ns (...). Wskutek tego Sąd zaniechał zbadania dokumentu określającego prawidłowy krąg spadkobierców po R. G. i wezwania ich do udziału w sprawie, w rezultacie czego stwierdził w pkt II sentencji nabycie spadku przez R. G. nieżyjącego od 36 lat w chwili wydawania postanowienia. Sąd Rejonowy pominął także w pkt II sentencji rozstrzygnięcie o uprawnieniach do spadku po R. G. na rzecz spadkobierców R. G.

Te uchybienia dowodzą również zasadności zarzutu rażącego naruszenia przepisów art. 671 § 1 i art. 677 § 1 KPC. Sąd Rejonowy bezkrytycznie przyjął za dowód złożone przez wnioskodawcę G. G. zapewnienie, iż spadkobiercami po R. G. są jedynie M. G. i G. G. (k. 17), podczas gdy ten ostatni w treści swego wniosku wyraźnie wskazywał na dalszych jeszcze spadkobierców - R. G. i J. K. Rozbieżność między treścią wniosku a złożonym przez wnioskodawcę zapewnieniem nie została przez Sąd wyjaśniona, wskutek czego doszło do rażącego naruszenia przepisów art. 671 § 1 KPC i art. 677 § 1 KPC.

Z kolei zasadny okazał się również zarzut rażącego naruszenia przepisu art. 670 § 1 KPC wskutek zaniedbania zbadania przez Sąd z urzędu kto jest spadkobiercą, a w szczególności tego, czy którykolwiek z trojga spadkodawców pozostawił testament.

O brakach w zakresie badania zmierzającego do prawidłowego ustalenia kręgu spadkobierców świadczy również uchylenie się od obowiązku wyjaśnienia przez Sąd rozbieżności między treścią zapewnienia wnioskodawcy, iż jest on synem T. (k. 16 akt), a treścią pkt 5 odpisu skróconego aktu urodzenia wnioskodawcy, w którym imię jego ojca brzmi „J.” (k. 9 akt). Okoliczność ta uzasadnia wątpliwość, czy wnioskodawca jest synem spadkodawcy wymienionego w pkt I sentencji postanowienia, a więc osobą należącą do kręgu spadkobierców ustawowych. Sąd Rejonowy wydając zaskarżone postanowienie zaniechał także zbadania ewentualnego pozostawienia testamentu przez spadkodawców, wskutek czego stwierdził nabycie spadku po M. K. na podstawie ustawy. Tymczasem w postępowaniu prowadzonym 9 lat później w sprawie o sygn. II Ns (...) okazało się, że M. K. pozostawiła testament z dnia 14.02.1973 r. powołując w nim do spadku inne osoby, aniżeli mogące być spadkobiercami wg reguł dziedziczenia ustawowego. Na rzecz osób uprawnionych z testamentu dokonano prawomocnego stwierdzenia nabycia spadku postanowieniem Sądu Rejonowego w K. z dnia 11 kwietnia 1991 r. (II Ns (...)), którego wnoszący kasację nie zaskarżył, uznając je za prawidłowe pod względem merytorycznym i z tego względu nie naruszające interesu Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu Najwyższego rażące naruszenie zaskarżonym orzeczeniem wskazanych wyżej przepisów mogło pozbawić określone osoby uprawnień do schedy spadkowej lub uszczuplić ich uprawnienia. Takie orzeczenie dowodzi, że doszło do naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej, co uzasadniało uwzględnienie kasacji mimo upływu 6 miesięcy od jego uprawomocnienia się. Zgodnie bowiem z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. każdy ma prawo do własności oraz prawo dziedziczenia, a prawa te podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy uchylił w całości zaskarżone postanowienie na podstawie art. 393¹³ § 1 KPC i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po T. G. i R. G. (pkt I i III). Natomiast postępowanie w części dotyczącej stwierdzenia nabycia spadku po M. K. (pkt II) Sąd Najwyższy umorzył, działając na podstawie art. 355 § 1 KPC w związku z art. 13 § 2 KPC i art. 393¹⁹ oraz art. 391 KPC, gdyż wobec istnienia prawidłowego pod względem merytorycznym - w ocenie wnoszącego kasację - rozstrzygnięcia w tym przedmiocie, w postaci prawomocnego i nie zaskarżonego kasacją postanowienia z dnia 11 kwietnia 1991 r. (II Ns (...)), wydanie kolejnego postanowienia stało się niedopuszczalne.