Uchwała z dnia 1992-08-19 sygn. I PZP 49/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 49/92

Uchwała z dnia 19 sierpnia 1992 r.

Przewodniczący: sędzia SN: J. Kwaśniewski (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Łętowski, J. Skibińska-Adamowicz. 

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora J. Szewczyka, w sprawie z powództwa Anny K. przeciwko Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego w P.T. o nagrodę jubileuszową, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi postanowieniem z dnia 2 czerwca 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c:

Z jaką datą następuje nabycie prawa do nagrody jubileuszowej przez pracownicę, z którą nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy w okresie korzystania z urlopu wychowawczego z przyczyn ekonomicznych leżących po stronie zakładu pracy, w sytuacji gdy okres zatrudnienia uprawniający do nagrody jubileuszowej upływałby w trakcie trwania urlopu wychowawczego, a przed datą rozwiązania stosunku pracy - z datą rozwiązania stosunku pracy, czy z datą podjęcia następnego zatrudnienia?

podjął następującą uchwałę:

Nabycie prawa do nagrody jubileuszowej przez pracownicę korzystającą z urlopu wychowawczego następuje w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody. 

Uzasadnienie

Anna K., pracownica Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego w P.T., od dnia 8 października 1986 r. przebywała na urlopie wychowawczym, który miał trwać do dnia 31 lipca 1991 r. W czasie tego urlopu, w dniu 18 stycznia 1990 r., upłynął 20-letni okres jej zatrudnienia. Natomiast z dniem 28 lutego 1991 r. zakład pracy rozwiązał stosunek pracy w trybie art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).

Anna K. zażądała wówczas od zakładu pracy wypłacenia jej nagrody jubileuszowej, która - według obowiązującego w tym zakładzie systemu wynagrodzeń - przysługiwała m.in. po 20 latach pracy.

Zakład pracy odmówił temu żądaniu, chociaż uzyskanie przez Annę K. wymaganego okresu zatrudnienia było niewątpliwe. Zakład pracy uważał bowiem, że pracownica przebywająca na urlopie wychowawczym może uzyskać nagrodę jubileuszową dopiero po podjęciu zatrudnienia po zakończeniu urlopu.

Spór ten rozstrzygnął w pierwszej instancji Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem wstępnym, stwierdzając, że żądanie powódki o wypłacenie jej nagrody jubileuszowej przez pozwany zakład pracy jest usprawiedliwione co do zasady. Nie może bowiem - zdaniem Sądu Pracy - tracić uprawnienia do nagrody jubileuszowej pracownica tylko z tego względu, że nie powróciła do pracy z przyczyn zależnych wyłącznie od zakładu pracy.

W rewizji od tego wyroku zakład pracy zarzucił naruszenie §10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych (jedn. tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454). Zakład pracy uważa, że wobec braku w tym przepisie normy stwierdzającej nabycie prawa do nagrody jubileuszowej w toku trwającego urlopu wychowawczego należy przyjąć, iż uprawnienie do nagrody jubileuszowej ulega zawieszeniu na czas urlopu wychowawczego i podlega realizacji dopiero po zakończeniu tego urlopu i faktycznym przystąpieniu do pracy.

Rozpoznając tę rewizję Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi powziął wątpliwość co do zagadnienia sformułowanego w postanowieniu z dnia 2 czerwca 1992 r. Według Sądu Wojewódzkiego w sytuacji, kiedy okres uprawniający do nagrody jubileuszowej upłynął w trakcie trwania urlopu wychowawczego, a pracownica nie podjęła zatrudnienia wobec rozwiązania z nią stosunku pracy, mogą być brane pod uwagę dwa alternatywne rozwiązania. Pierwsze, że nabycie prawa do nagrody jubileuszowej następowałoby w dniu rozwiązania stosunku pracy, i drugie, że dopiero podjęcie nowego zatrudnienia konstytuowałoby prawo do nagrody jubileuszowej. Przesłankę tych rozwiązań stanowi pogląd Sądu Wojewódzkiego, że w każdym razie sam upływ okresu zatrudnienia w czasie urlopu wychowawczego nie stwarza prawa do nagrody jubileuszowej, gdyż zasadniczo potrzebny jest powrót do pracy po zakończeniu urlopu wychowawczego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przytoczony wyżej pogląd Sądu Wojewódzkiego ma za swą podstawę, jak się wydaje, założenie, że okres wynikających ze stosunku pracy uprawnień pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym, które przysługują w czasie trwania urlopu, został wyczerpująco określony w §10 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie urlopów wychowawczych. Taką interpretację tego przepisu zdaje się sugerować brzmienie jego pierwszego zdania, w którym wymienienie określonych uprawnień pracownicy poprzedzone jest zwrotem: «w okresie urlopu wychowawczego».

Ze względu na takie brzmienie przepisu, nie może budzić wątpliwości, że uprawnienia w nim określone przysługują pracownicy w okresie urlopu wychowawczego. Za daleko idący, a w każdym razie nie mający oparcia w brzmieniu §10 rozporządzenia w sprawie urlopów wychowawczych, byłby jednak wniosek, że w przepisie tym został określony zamknięty katalog uprawnień przysługujących w czasie trwania urlopu wychowawczego. Powołany przepis jest przede wszystkim tylko częścią liczącego 26 paragrafów rozporządzenia Rady Ministrów, które generalnie, we wszystkich tych paragrafach, dotyczy - stosownie do upoważnienia z art. 186 §2 k.p. - dwóch tylko grup zagadnień: po pierwsze, zasad udzielania urlopu bezpłatnego i po drugie, zakresu uprawnień przysługujących w czasie tego urlopu. Regulacja tego drugiego kręgu zagadnień z pewnością nie ogranicza się do §10, lecz zamieszczona jest także w innych przepisach, o czym zadecydowały względy z zakresu techniki legislacyjnej, a więc formy wyrażania regulacji prawnej. Taki sposób unormowania nie budzi, co do zasady, zastrzeżeń wobec różnorodnych stanów faktycznych, które zostały uwzględnione. Tak np. w przepisach zawartych w §4 i 15 określone zostały szczególne uprawnienia pracownicy "do stabilności jej stosunku pracy, od momentu złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego i w czasie jego trwania". Innego rodzaju uprawnieniem jest prawo do zasiłku wychowawczego (por. §5-9).

Jednakże dla rozważanego w niniejszej sprawie zagadnienia istotna jest regulacja zawarta w §18 ust. 1 rozporządzenia o urlopach wychowawczych, który to przepis również dotyczy zakresu uprawnień pracownicy w okresie urlopu wychowawczego. Według tego przepisu, okres urlopu wychowawczego traktuje się (z wyłączeniem wyjątków określonych w ustępie 2) jak okres zatrudnienia, w zakładzie pracy, w którym pracownica korzystała z tego urlopu. Przy rozważaniu treść tego przepisu nie można nie mieć na uwadze tego, że stanowi on, wspomnianą wyżej, realizację uprawnienia Rady Ministrów do określenia uprawnień przysługujących pracownicy w okresie urlopu wychowawczego (art. 186 §2 k.p.). Jest to przy tym uprawnienie specyficzne dla urlopów wychowawczych, stanowiących wszak formę urlopów bezpłatnych, dla których zasadą jest niewliczanie okresów urlopu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 174 §2 k.p.). W tym kontekście powołany §18 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie urlopów wychowawczych należy rozumieć w ten sposób, że okres urlopu wychowawczego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą wynikające z prawa pracy - uprawnienia pracownicze. Wliczanie przy tym do okresu zatrudnienia (okresu pracy) urlopu wychowawczego z pewnością nie jest instytucją abstrakcyjną, celem samym w sobie, oderwanym od uprawnień pracowniczych związanych ze stażem pracy. Można jedynie uważać, że nie należy do kręgu tych uprawnień dołączać tych, które byłyby sprzeczne z zasadami urlopu wychowawczego, tj. takiej sytuacji, że pracownica nie świadczy pracy wobec pracodawcy, gdyż korzysta z urlopu bezpłatnego w celu sprawowania opieki nad małym dzieckiem (art. 186 §1 k.p.).

Jeżeli chodzi o uprawnienie do nagrody jubileuszowej, to zastosowanie mają przepisy zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Otóż z przepisów tego zarządzenia w żaden sposób nie można wyprowadzić wniosku, że tylko okresy pracy faktycznie wykonywanej są podstawą do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej. Podstawową sytuacją faktyczną, z którą powołane zarządzenie łączy uprawnienie do nagrody, jest okres zatrudnienia. Wystarczy zatem, aby sytuację pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego zakwalifikować jako okres zatrudnienia dla stwierdzenia przesłanek nabycia przez nią prawa do urlopu wychowawczego w rozumieniu powołanego zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r.

Ponadto można przy okazji zauważyć, że nieświadczenie pracy przez pracownicę w okresie urlopu wychowawczego, która jednak nie zrywa ciągłości zatrudnienia, nie jest sprzeczne z przesłankami prawa do nagrody jubileuszowej z podobnych powodów, dla jakich przyjmuje się w powołanym zarządzeniu wliczenie do okresu pracy uprawniającej do nagrody, np.: przerwy w zatrudnieniu spowodowanej nauką w określonych warunkach (§4 ust. 3 pkt 1), a przede wszystkim przerwy związanej z opieką nad dzieckiem w wieku do 4 lat, a także nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub na którego przysługuje zasiłek pielęgnacyjny (§4 ust. 3 pkt 3).

Następne nasuwające się zagadnienie, to określenie terminu, w jakim nabywa uprawnienia pracownica, dla której wymagany dla tej nagrody okres mija w okresie urlopu wychowawczego.

Brak jednak uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że zachodzą tu przesłanki do niestosowania §7 ust. 1 powołanego zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r., według którego pracownik nabywa prawo do nagrody w zakładzie pracy zatrudniającym go w dniu upływu okresu uprawniającego do nagrody. Jeżeli bowiem - tak jak to już wyżej opisano - okres urlopu wychowawczego jest okresem zatrudnienia, to z chwilą upływu wymaganego do nagrody jubileuszowej okresu zatrudnienia przypadającego w czasie urlopu spełnione są wymagane warunki nabycia tego prawa, a nie ma przepisu, który zasadę tę poddawałby odmiennej regulacji wobec pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym. W szczególności - w związku z wyrażonymi w sprawie odmiennymi poglądami - należy zauważyć, że zasada przewidziana w §18 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie urlopów wychowawczych, dotycząca traktowania okresu urlopu wychowawczego jako okresu zatrudnienia, nie jest ograniczona warunkiem zakończenia urlopu lub warunkiem jeszcze dalej idącym - podjęcia zatrudnienia.

Inaczej i tylko ze względu na szczególny przepis jest to zagadnienie uregulowane w §4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jedn. tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.).

Ponadto rozważający przedstawione zagadnienie skład Sądu Najwyższego w pełni podziela wyjaśnienia zawarte w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r. III PZP 55/83 (OSNCP 1984, z. 9, poz. 147), że zobowiązanie do wypłaty nagrody jubileuszowej dotyczy wyłącznie tego zakładu pracy, w którym upłynął okres zatrudnienia wymagany dla nabycia nagrody.

OSNC 1993 r., Nr 3, poz.34