Uchwała z dnia 1975-08-07 sygn. III CZP 60/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 60/75

Uchwała z dnia 7 sierpnia 1975 r.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski. Sędziowie: Z. Trybulski (sprawozdawca), K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Anny S. z udziałem Elżbiety K. o dział spadku po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 20 maja 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w dziale spadku dopuszczalne jest rozliczenie roszczeń z tytułu długów spadkowych nie wymienionych w art. 686 k.p.c., będących wierzytelnościami jednego lub kilku spadkobierców w stosunku do pozostałych spadkobierców?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Nie należy do postępowania działowego dochodzenie pomiędzy współspadkobiercami innych roszczeń niż przewidziane w art. 686 k.p.c., a w szczególności roszczeń jednych spadkobierców przeciwko pozostałym spadkobiercom z tytułu zwrotu części kosztów poniesionych na leczenie i utrzymanie spadkodawcy oraz roztoczenie nad nim pieczy.

Uzasadnienie

Przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego:

W toku postępowania o dział spadku po Augustynie S., zmarłym w dniu 12.II.1969 r., uczestniczka postępowania, Elżbieta K., żądała uwzględnienia przy podziale jej wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za sprawowanie pieczy nad chorym spadkodawcą oraz poniesionych przez nią wydatków na leczenie i utrzymanie spadkodawcy, a także na remonty, naprawy i konserwacje mieszkania zajmowanego przez spadkodawcę. Sąd Powiatowy w Rybniku postanowieniem z dnia 9.I.1975 r. uznał, że wspomnianych wierzytelności uczestniczka powinna dochodzić w odrębnym postępowaniu. W związku z rewizją uczestniczki Sąd Wojewódzki przedstawił do rozstrzygnięcia wskazane na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie i doktrynie poglądem dział spadku jest działem tylko stanu czynnego spadku. O tym, jak spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe, rozstrzyga przepis art. 1034 § 2 k.c. i dlatego w tym zakresie orzeczenie działowe nie może rozstrzygać ani wprost, ani w rozliczeniach stanowiących jego podstawę. Wyjątek od tej zasady - a także od wyrażonej w art. 13 § 1 k.p.c. zasady, iż sprawy cywilne sąd rozpoznaje w procesie - wprowadza przepis art. 686 k.p.c. odnośnie do wzajemnych roszczeń "pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych". W myśl ogólnych zasad interpretacyjnych przepisy stanowiące wyjątek od ogólnej zasady nie mogą być wykładane rozszerzająco. Wbrew poglądowi Sądu Wojewódzkiego, nie jest wyrazem tendencji do stosowania w orzecznictwie wykładni rozszerzającej przepisu art. 686 k.p.c. - dopuszczenie do rozstrzygania w postępowaniu działowym o roszczeniach z tytułu zasiedzenia i roszczeniach wynikających z przepisu art. 231 k.c.; pierwsze dotyczy rozstrzygnięcia o stanie czynnym spadku i znajduje oparcie w przepisie art. 686 k.p.c., drugie zaś - roszczeń z tytułu poczynionych na spadek nakładów, a więc wymienionych wyraźnie w przepisie art. 686 k.p.c. Z tych względów należało uznać, że nie należy do postępowania działowego dochodzenie pomiędzy współspadkobiercami innych roszczeń niż przewidziane w art. 686 k.p.c.

Stan faktyczny sprawy wymaga jednak rozważenia, czy roszczenia zgłoszone przez uczestniczkę nie należą do roszczeń, o których mowa w art. 686 k.p.c. Jak wspomniano wyżej, uczestniczka zgłosiła dwojakie roszczenia:

po pierwsze - z tytułu wydatków na remonty, naprawy i konserwację mieszkania zajmowanego przez spadkodawcę; gdyby okazało się, że mieszkanie to wchodzi w skład spadku, wówczas zgodnie z art. 685 k.p.c. sąd powinien rozstrzygnąć o roszczeniu z tytułu poczynionych na spadek nakładów,

po drugie - z tytułu wynagrodzenia za sprawowanie pieczy na chorym spadkodawcą oraz poniesionych przez nią wydatków na leczenie i utrzymanie spadkodawcy; nie jest to roszczenie z tytułu "spłaconych długów spadkowych" (art. 686 in fine k.p.c.), gdyż uczestniczka nie spłaciła wierzyciela spadkodawcy (lub spadku), lecz od chwili powstania długu była jego wierzycielem.

Z tego względu - w związku z pierwszą częścią uchwały - należało uznać, że nie należy do postępowania działowego dochodzenie roszczeń jednych spadkobierców przeciwko pozostałym spadkobiercom z tytułu zwrotu części kosztów poniesionych na leczenie i utrzymanie spadkodawcy oraz roztoczenie nad nim pieczy.

OSNC 1976 r., Nr 5, poz. 93