Wyrok z dnia 1970-09-09 sygn. I CR 298/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 298/70

Wyrok z dnia 9 września 1970 r.

Jeżeli jeden z małżonków nabył w wykonaniu umowy pożyczki prawo własności pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, to stają się zarówno one jak i rzeczy za te pieniądze nabyte przedmiotem wspólności ustawowej stosownie do art. 32 § 1 k.r.o. (tak samo pod rządem art. 21 § 1 kod. rodz.). W związku z tym wyłączeniu spod zajęcia i egzekucji podlegałby tylko udział drugiego małżonka w prawie własności tych rzeczy nabytych.

Przewodniczący: sędzia W. Kuryłowicz (sprawozdawca). Sędziowie: S. Gross, Z. Masłowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Heleny K. przeciwko Skarbowi Państwa (Prokuratorowi Wojewódzkiemu dla m. st. Warszawy i Wydziałowi Finansowemu Prezydium RN m. st. Warszawy) i Przedsiębiorstwu Robót Inżynieryjno-Budowlanych W. o zwolnienie od egzekucji, na skutek rewizji Skarbu Państwa od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z dnia 27 marca 1970 r.,

uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej zwolnienia od egzekucji nieruchomości, położonej w J. przy ul. Słomianej nr 9 i składającej się z placu i domku jednorodzinnego, oraz ruchomości: kredensu, piecyka elektrycznego i tapczanu i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu dla m. st. Warszawy do ponownego rozpoznania; poza tym rewizję oddalił.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 2.XII.1961 r. Prokurator Wojewódzki dla m. st. Warszawy zabezpieczył - na podstawie art. 3 ustawy z dnia 21.I.1958 r. o wzmożeniu ochrony mienia społecznego przed szkodami wynikającymi z przestępstwa (Dz. U. Nr 4, poz. 11 z późn. zm.) - grożące mężowi powódki, Z.K., kary przepadku mienia i grzywny oraz roszczenie o naprawienie szkody. Z.K. został skazany prawomocnym wyrokiem sądu karnego z dnia 6.VIII.1964 r. za zagarnięcie w okresie od kwietnia do listopada 1959 r. mienia społecznego ("co najmniej kwoty 73.180 zł") na karę pozbawienia wolności, 70.000 zł grzywny i przepadek mienia w całości z jednoczesnym zasądzeniem na rzecz poszkodowanego Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych "Budownictwo W." w W. kwoty zagarniętej.

W pozwie z dnia 25.V.1965 r. powódka wystąpiła o zwolnienie objętych zabezpieczeniem ruchomości i położonej w J., przy ul. Słomianej 9 zabudowanej nieruchomości, jako stanowiących jej mienie odrębne, od zajęcia i egzekucji, uzyskując w toku procesu wyrok Sądu Powiatowego dla m. st. Warszawy z dnia 18.II.1969 r., znoszący ustawową wspólność majątkową między małżonkami z dniem 1.I.1954 r.

Sąd Wojewódzki uwzględnił powództwo w całości. Według dokonanych ustaleń powódka nabyła nieruchomość w 1951 r. za zwróconą jej przez siostrę tytułem przedwojennego długu kwotę 10.000 zł, ruchomości zaś, tj. tapczan, kredens i piecyk elektryczny - z zaciągniętej u siostry pożyczki w wysokości 5.000 zł (przed 1953 r.), natomiast pralkę i radio już w okresie rozdzielności majątkowej (po 1.I.1954 r.). Dom, wartości 180.000 zł został wprawdzie wybudowany przed 1954 r., ale za spieniężoną przez powódkę biżuterię, którą przywiozła z obozu w Niemczech, jeszcze przed zawarciem małżeństwa z Z.K. W świetle powyższych ustaleń sporne mienie objęte zajęciem i egzekucją stanowi majątek odrębny powódki, do którego - ze względu na nabycie na kilka lat przed popełnieniem przestępstwa przez Z.K. (w 1959 r.) - domniemanie z art. 6 powołanej ustawy z 21.I.1958 r. nie ma zastosowania.

Wyrok zaskarżył rewizją pozwany, przy czym Prokurator Wojewódzki - tylko co do nieruchomości, zarzucając wadliwość ustaleń w tym zakresie, Wydział Finansowy zaś - co do udziału (w połowie) skazanego, kwestionując zaliczenie spornych rzeczy do odrębnego majątku powódki.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Niewadliwe jest ustalenie, że pralka i radio nabyte zostały przez powódkę w okresie po 1.I.1954 r., a zatem po ustaniu wspólności majątkowej, wobec czego stanowią one wyłączną własność nabywcy (por. art. IX § 2 przep. wprow. k.r.o.). Skoro z kolei rzeczy te nie są objęte, ze względu na datę nabycia, domniemaniem z cyt. art. 6 § 3, to zasadnie zostały wyłączone od zajęcia i egzekucji.

Kredens, tapczan i piecyk elektryczny (opisane w protokole odebrania ruchomości z dnia 28.IV.1965 r.) nabyte zostały przez powódkę według nie kwestionowanego przez skarżących ustalenia przed 1.I.1954 r. za uzyskaną od siostry "na zagospodarowanie się" pożyczkę pieniężną. Rzeczy nabyte za uzyskaną w ten sposób kwotę (por. art. 430 k.z. z daty udzielenia pożyczki) stały się wspólnym majątkiem obojga małżonków na zasadzie wspólności ustawowej (art. 21 § 1 kod. rodz. z 1950 r.), a z chwilą ustania tej wspólności - na zasadzie współwłasności stosownie do art. 25 tegoż kodeksu (każdego w połowie).

Jeżeli jeden z małżonków nabył w wykonaniu umowy pożyczki prawo własności pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, to stają się zarówno one jak i rzeczy za te pieniądze nabyte przedmiotem wspólności ustawowej stosownie do art. 32 § 1 k.r.o. (tak samo pod rządem art. 21 § 1 kod. rodz.). W związku z tym wyłączeniu spod zajęcia i egzekucji podlegałby tylko udział powódki w prawie własności wymienionych wyżej ruchomości. Czy jednak w wypadku niniejszym miała miejsce istotnie tylko pożyczka "na zagospodarowanie się", brak na to dostatecznych ustaleń, materiał procesowy zaś w tym zakresie wymaga stosownego uzupełnienia.

Sporna nieruchomość została nabyta przez powódkę w 1951 r., dom zaś zbudowano w latach 1952-1953. Jeżeli nabycie nastąpiło za pieniądze stanowiące zwrot pożyczki udzielonej przez powódkę przed zawarciem małżeństwa, to nieruchomość wchodzi w skład mienia osobistego (odrębnego) małżonka, który pożyczki udzielił. Do majątku odrębnego wchodzi bowiem w tym wypadku nie tylko sama wierzytelność z umowy pożyczki, ale także kwota uzyskana z realizacji tej wierzytelności już pod rządem ustawowej wspólności majątkowej. Nabyta za tę kwotę rzecz stanowi także składnik majątku odrębnego (por. art. 33 pkt 1 i 3 k.r.o.). Środki, za które została nabyta i zabudowana nieruchomość, powódka uzyskała - według ustaleń Sądu orzekającego - ze sprzedaży biżuterii i innych kosztowności, otrzymanych od władz angielskich przy opuszczaniu obozu w 1945 r. W świetle oświadczenia pełnomocnika powódki złożonego na rozprawie rewizyjnej, że biżuteria ta pochodzi z innego źródła, ocena przez Sąd Wojewódzki mocy dowodowej zeznań powódki jako strony co do pochodzenia środków nabycia placu i domu została zasadniczo podważona. Czyni to niezbędnym ponowne wyjaśnienie źródła pochodzenia tych środków, m. in. co do wiarygodności obu wersji (powódki i jej pełnomocnika, który kwestionuje treść protokołu w tym zakresie), co mogłoby uzasadniać nawet zarzut naruszenia przy ocenie dowodów art. 233 § 1 k.p.c.

Z przytoczonych względów należało na podstawie art. 388 § 1 k.p.c. orzec co do wyżej wym. ruchomości i nieruchomości jak w sentencji, skoro nie wszystkie okoliczności sprawy istotne dla jej rozstrzygnięcia zostały dostatecznie wyjaśnione (art. 368 pkt 3 k.p.c.).

OSNC 1971 r., Nr 6, poz. 102