„Przyczyna od strony niezależna”; okoliczności uniemożliwiające dokonanie czynności procesowej w terminie

Przyczyną niezależną od strony jest taka okoliczność, której strona nie mogła usunąć i dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie (por. np. postanowienie SN z dnia 24 marca 1997 r., V KZ 28/97). Za takie przyczyny mogą być więc uznane jedynie okoliczności, na które wnioskujący nie miał żadnego wpływu.

Przeszkody uniemożliwiającej wniesienie zażalenia w terminie nie mogła stanowić izolacja z powodu tymczasowego aresztowania. Przecież tymczasowo aresztowani mają prawo do korespondencji.

Postanowienie SN z dnia 12 marca 2024 r., I ZI 62/23

Standard: 76705 (pełna treść orzeczenia)

Zgodzić się ze skarżącą, że trudna sytuacja osobista - wywołana śmiercią jej syna - z pewnością utrudniała realizację czynności procesowej z zachowaniem terminu zawitego, jednakże nie uniemożliwiała dokonania tej czynności procesowej. Jak zaś wskazano, przesłanką z art. 126 § 1 k.p.k., której spełnienie warunkuje możliwość przywrócenia terminu, jest występowanie okoliczności uniemożliwiających, a nie zaledwie utrudniających dokonanie czynności procesowej z zachowaniem terminu zawitego. 

Postanowienie SN z dnia 31 stycznia 2023 r., V KZ 64/22

Standard: 76719 (pełna treść orzeczenia)

Wykazanie przesłanki dotyczącej tego, iż niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, obciąża stronę, która wnosi o przywrócenie terminu.

Postanowienie SN z dnia 26 października 2022 r., III KZ 47/22

Standard: 76722 (pełna treść orzeczenia)

Wnioskodawca powinien przy tym wykazać, że przyczyna była od niego niezależna. Taką okolicznością może być przykładowo: niedotrzymanie terminu zawitego, które wynikło z przeszkód żywiołowych (np. powodzi, pożaru) lub innych przyczyn o wyjątkowym charakterze (np. wypadek komunikacyjny, paraliż komunikacyjny z uwagi na niezwykle ciężkie warunki atmosferyczne), było wynikiem choroby lub nagłego urazu, a strona ze względu na swój stan nie miała możliwości dokonania czynności samodzielnie lub za pośrednictwem swojego przedstawiciela procesowego; było wynikiem mylnego poinformowania oskarżonego przez jego obrońcę o treści wyroku (por. postanowienie SN z dnia 10 lutego 2010 r., III KZ 1/10); czy też termin nie został zachowany z uwagi na brak lub mylne pouczenie strony przez organ procesowy (np. o prawie lub sposobie zaskarżenia orzeczenia, początku biegu terminu zawitego).

Postanowienie SN z dnia 25 lutego 2022 r., IV KZ 1/22

Standard: 76733 (pełna treść orzeczenia)

Skazany, mając świadomość toczącego się postępowania odwoławczego, nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi poinformowania Sądu o aktualnym miejscu pobytu, czego skutkiem było pozbawienie się możliwości korzystania z przysługujących mu uprawnień. Było to wynikiem wyłącznie przyjętej postawy skazanego, nie zaś przyczyn obiektywnych i niezależnych, o których mowa w art. 126 § 1 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 17 stycznia 2022 r., III KZ 55/21

Standard: 76737 (pełna treść orzeczenia)

Przesłanką z art. 126 § 1 k.p.k., której spełnienie warunkuje możliwość przywrócenia terminu, jest występowanie okoliczności uniemożliwiających, a nie zaledwie utrudniających dokonanie czynności procesowej z zachowaniem terminu zawitego. Dla oceny zasadności wniosku o przywrócenie terminu zawitego nie ma znaczenia fakt, że skazany spóźnił się z przedmiotowym wnioskiem zaledwie o jeden dzień. Fakt, że pomimo tak ciężkiej choroby, jak sugeruje jej przebieg skarżący, skazany czynność procesową mógł wykonać już następnego dnia po upływie przewidzianego dla niej terminu świadczy o tym, iż uchybienie to wynikało wyłącznie z zaniechania skazanego i niedochowania zwykłej staranności.

Postanowienie SN z dnia 13 października 2021 r., I KZ 42/21

Standard: 76769 (pełna treść orzeczenia)

Brak staranności ze strony skazanego nie może być uznany za przyczynę od niego niezależną, a w dalszej kolejności zdecydować o przywróceniu terminu.

Postanowienie SN z dnia 28 lipca 2020 r., II KZ 21/20

Standard: 76784 (pełna treść orzeczenia)

Przyczyną niezależną od strony jest taka okoliczność, której strona nie mogła usunąć i dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie. Taką okolicznością może być przykładowo: niedotrzymanie terminu zawitego, które wynikło z przeszkód żywiołowych (np. powodzi, pożaru) lub innych przyczyn o wyjątkowym charakterze (np. wypadek komunikacyjny, paraliż komunikacyjny z uwagi na niezwykle ciężkie warunki atmosferyczne), było wynikiem choroby lub nagłego urazu, a strona ze względu na swój stan nie miała możliwości dokonania czynności samodzielnie lub za pośrednictwem swojego przedstawiciela procesowego; było wynikiem mylnego poinformowania oskarżonego przez jego obrońcę o treści wyroku; czy też termin nie został zachowany z uwagi na brak lub mylne pouczenie strony przez organ procesowy (np. o prawie lub sposobie zaskarżenia orzeczenia, początku biegu terminu zawitego).

Postanowienie SN z dnia 8 maja 2020 r., III KZ 15/20

Standard: 76788 (pełna treść orzeczenia)

Wystąpienia przyczyn niezachowania terminu zawitego – i to niezależnych od strony – nie można domniemywać, zwłaszcza w sytuacji, gdy żaden z podmiotów ówcześnie uprawnionych do dokonania czynności, której ten termin dotyczył, nie powoływał się na zaistnienie przeszkody uniemożliwiającej mu dokonanie czynności w terminie. Właśnie ze względu na to, że ocena przesłanek uzasadniając

Postanowienie SN z dnia 18 listopada 2019 r., IV KZ 50/19

Standard: 76792 (pełna treść orzeczenia)

Za „przyczynę od strony niezależną”, usprawiedliwiającą niezachowanie terminu zawitego w ujęciu art. 126 § 1 k.p.k., nie może być uznany fakt niepodjęcia określonych czynności procesowych w terminie wskutek zaniechania strony, niespowodowanego żadną obiektywną, niezależną od niej przyczyną.

Skazany mógł z łatwością dowiedzieć się o treści zapadłego przed tym Sądem wyroku, chociażby nawiązując w jakiejkolwiek formie kontakt bądź to ze swoim obrońcą z urzędu, bądź z samym Sądem. Skoro jednak nie dowiedział się o treści rozstrzygnięcia Sądu II instancji, było to spowodowane wyłącznie jego wolą, niedbalstwem i brakiem elementarnej dbałości o los własnego procesu, co w konsekwencji wyklucza uznanie, że uchybienie terminowi do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku nastąpiło z przyczyny od niego niezależnej.

Postanowienie SN z dnia 15 lutego 2018 r., III KZ 4/18

Standard: 76811 (pełna treść orzeczenia)

Wykazanie przez skazanego, że przyjęcie przez administrację zakładu karnego korespondencji do sądu dotyczącej sporządzenia uzasadnienia, nastąpiło w sposób uniemożliwiający mu zachowanie terminu – może być formalnie podstawą do ubiegania się o przywrócenie mu terminu do dokonania przedmiotowej czynności procesowej.

Postanowienie SN z dnia 15 lutego 2018 r., III KZ 3/18

Standard: 76813 (pełna treść orzeczenia)

Art. 126 § 1 k.p.k. statuuje zasadę, że podstawą przywrócenia terminu zawitego może być jedynie uznanie, iż jego niedochowanie nastąpiło z „przyczyn od strony niezależnych”. Dokonując ustalenia, że dana przyczyna miała taki charakter, należy wykazać z jednej strony faktyczną niemożność dopełnienia czynności w ustawowo określonym czasie, a z drugiej brak zawinienia osoby mającej tę czynność wykonać. Chodzi zatem tu nie tylko o wystąpienie bariery blokującej dopełnienie czynności w ustawowym czasie, ale również o zaistnienie takiego stanu niezawinionej świadomości, który usprawiedliwia brak aktywności w tym zakresie osoby uprawnionej.

„Przyczyna od strony niezależna”, stanowiąca merytoryczny warunek przywrócenia na podstawie art. 126 § 1 k.p.k. niedotrzymanego terminu zawitego, wchodzi w grę, gdy obrońca w odpowiednim czasie przekaże bezpośrednio właściwemu sądowi odwoławczemu dokument usprawiedliwiający należycie niestawiennictwo z wnioskiem o nieprzeprowadzanie w danym dniu rozprawy bez jego obecności, a mimo tego dojdzie do rozpoznania sprawy i wyrokowania. W takiej sytuacji siedmiodniowy termin do zgłoszenia wniosku o przywrócenie terminu zawitego należy liczyć od daty faktycznego ustania przeszkody, a więc od daty dowiedzenia się przez obrońcę o zapadnięciu drugoinstancyjnego wyroku w dniu, w którym nie powinno to mieć miejsca.

Postanowienie SN z dnia 31 marca 2015 r., IV KZ 12/15

Standard: 17009 (pełna treść orzeczenia)

Art. 126 § 1 k.p.k. odwołuje się do kryterium obiektywnego przyczyny niezależnej od strony, lecz jej ocena powinna zostać dokonana przez pryzmat strony. Chodzi bowiem o przyczynę, której strona nie mogła usunąć i przez to stało się niemożliwie dokonanie czynności w terminie. Przedmiotem oceny jest to, czy strona dochowała należytej staranności, by dokonać czynności w terminie. 

Postanowienie SN z dnia 18 września 2013 r., V KZ 66/13

Standard: 76708 (pełna treść orzeczenia)

Niezależną od strony przyczyną w rozumieniu w art. 126 § 1 k.p.k jest niewątpliwie taka okoliczność, która obiektywnie uniemożliwia stronie dokonanie czynności procesowej, do której jest uprawniona. 

Postanowienie SN z dnia 17 maja 2010 r., IV KZ 28/10

Standard: 77813 (pełna treść orzeczenia)

Już w motywach ustawodawczych projektu Kodeksu postępowania karnego z 1928 r. stwierdzono : „Projekt nie wylicza przeszkód, dających stronie prawo żądania przywrócenia terminu, wychodząc z założenia, że wszystkich takich przeszkód wyliczyć niepodobna, a sąd, rozpoznający w każdym poszczególnym przypadku podanie o przywrócenie terminu, sam najlepiej, na mocy przytoczonych przez stronę faktów, osądzi, czy przeszkoda istotnie wynikła z przyczyn od strony niezależnych. Należy dać pod tym względem swobodę sądowi, do którego trzeba mieć zaufanie, że nie będzie tej swobody nadużywał”.

Komentatorzy przedwojenni, podkreślając, że chodzi tu o wypadki, w których do uchybienia terminowi doszło w wyniku „okoliczności od woli strony niezawisłych”, czy też w wyniku „przeszkody nieuchronnej, t.j. przeszkody, której oskarżony przewidzieć lub zapobiec nie mógł”, wiązali tę „niezależność” z „winą” strony, „w razie tzw. winy mieszanej, to jest omyłki sądu lub urzędu i powstałej stąd omyłki strony co do terminu, należy zawsze termin, uchybiony z tego powodu, przywrócić”.

Również w doktrynie powojennej wyrażano pogląd, że dla stwierdzenia, w omawianym tu kontekście, „niezależności”, strona „nie może ponosić w uchybieniu żadnej winy”, czy też, że wyklucza stwierdzenie „przyczyn od strony niezależnych” zarówno umyślne niedotrzymanie terminu, także w zamiarze ewentualnym, jak i będące wynikiem niedbalstwa lub lekkomyślności, czyli generalnie „przyczyny zawinione przez stronę”. Spotykane są też zapatrywania przeciwne, że ustawodawca posłużył się w art. 126 § 1 k.p.k. (a wcześniej – w jego „poprzednikach”) kryterium zobiektywizowanym, albowiem gdyby miał na uwadze zawinienie, to dałby temu jednoznacznie wyraz, tak jak w art. 168 § 1 k.p.c., w którym to przepisie mowa jest o niedokonaniu przez stronę w terminie czynności procesowej „bez swojej winy”.

Wspomnieć wreszcie trzeba o poglądzie kompromisowym, zgodnie z którym, podejmując próbę wskazania kryteriów oceny, czy przyczyna była niezależna od strony, trzeba uwzględniać zarówno uwarunkowania obiektywne, jak i kryterium zawinienia strony lub innej osoby.

Wszystkie powyższe zróżnicowania mają jednak, jak się wydaje, znaczenie czysto teoretyczne, albowiem nawet zwolennicy ujęcia „obiektywistycznego” przyznają, że „(…) w istocie o ocenie przyczyny jako niezależnej decyduje kryterium obiektywno-subiektywne. Chodzi o przyczynę, której strona nie mogła usunąć i przez to stało się niemożliwe dokonanie czynności w terminie”. Tak też od lat przesłankę przywrócenia terminu zawitego ujmuje się w orzecznictwie, podkreślając, że uregulowanie zawarte w art. 126 § 1 k.p.k. ( i jego „poprzednikach”) „…wymaga istnienia przyczyn usprawiedliwiających dokonanie przez stronę czynności procesowej po upływie terminu. Do przyczyn tych cytowany przepis zalicza wystąpienie okoliczności >niezależnych< od>

Postanowienie SN z dnia 25 lutego 2009 r., I KZP 36/08

Standard: 42437 (pełna treść orzeczenia)