Strona podmiotowa oszustwa
Strona podmiotowa przestępstwa oszustwa
Przestępstwo oszustwa można popełnić tylko umyślnie i tylko z zamiarem bezpośrednim. W doktrynie i orzecznictwie jednoznacznie wskazuje się, że oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, gdyż warunkiem odpowiedzialności jest działanie lub zaniechanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Zamiar bezpośredni o szczególnym zabarwieniu związanym z celem działania sprawcy oznacza, że elementy przedmiotowe oszustwa musza mieścić się w jego świadomości i muszą być objęte jego wolą. Sprawca oszustwa nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć użyć w tym celu określonego sposobu działania czy zaniechania. W związku z tym do przestępstwa oszustwa nie dochodzi zarówno wtedy, jeżeli jeden z przedstawionych elementów nie jest objęty świadomością sprawcy, jak i wówczas, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce, lecz tylko się godzi. W przypadku działania sprawcy w zamiarze ewentualnym nie dochodzi więc do popełnienia występku oszustwa przewidzianego w art. 286 § 1 kk (por. np. wyrok SN z dnia 19 lipca 2007r., V KK 384/06).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2024 r., VIII AKa 273/23
Standard: 78081 (pełna treść orzeczenia)
Występek z art. 286 § 1 k.k. może być popełniony tylko z zamiarem bezpośrednim kierunkowym, który obejmuje zarówno sposób działania - wprowadzenie w błąd - jak i cel działania - uzyskanie korzyści majątkowej. W chwili podejmowania działania sprawca musi mieć zatem świadomość, że w wyniku wprowadzenia w błąd drugiej osoby może osiągnąć korzyść majątkową. Do znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. należy też skutek, którym jest dokonanie niekorzystnego rozporządzenia mieniem; nie jest natomiast konieczne by sprawca osiągnął korzyść majątkową, albowiem byt przestępstwa kończy się z chwilą dokonania niekorzystnego rozporządzenia mieniem.
Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 18 października 2023 r., II AKa 242/22
Standard: 78106 (pełna treść orzeczenia)
W przypadku przestępstwa oszustwa koniecznym wykazanie, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby.
Nie każde doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wyczerpuje znamiona tego przestępstwa, ale tylko takie, które następuje z powodu zachowań sprawcy, prowadzących do błędnej oceny rzeczywistości. W konsekwencji, przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, iż doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2022 r., I KA 13/22).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 września 2023 r., II AKa 327/22
Standard: 77018 (pełna treść orzeczenia)
Przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Musi to zostać udowodnione ponad wszelką wątpliwość (zob. np. postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2018 r., II KK 448/17). Karalne jest zatem tylko takie doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w przypadku którego sprawca obejmuje swą świadomością to, że wprowadza w błąd inną osobę albo wyzyskuje błąd, i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion.
Postanowienie SN z dnia 8 lutego 2023 r., I KK 508/22
Standard: 78120 (pełna treść orzeczenia)
Samo ustalenie, iż przedstawione przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem okoliczności były obiektywnie nieprawdziwe, samoistnie nie wystarcza do przyjęcia, że sprawca działał w zamiarze oszukania. Dla przyjęcia, że sprawca działał w wykonaniu takowego zamiaru konieczne jest ustalenie, że miał on świadomość przekazywania osobie rozporządzającej mieniem nieprawdziwych informacji i czynił tak, aby doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (tak trafnie M. Dąbrowska- Kardas, P. Kardas (w:) Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., pod red. A. Zolla, WK 2016, komentarz do art. 286 k.k., teza 103).
Wyrok SN z dnia 12 stycznia 2023 r., I KK 24/22
Standard: 78227 (pełna treść orzeczenia)
Oszustwo jako przestępstwo celowościowe może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim, a celem sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania. Jeżeli jeden z tych elementów nie jest objęty świadomością nie ma oszustwa, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce wprost zrealizować, lecz tylko się na nie godzi również nie ma oszustwa. Nie każde doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wyczerpuje znamiona tego przestępstwa, ale tylko takie, które następuje z powodu zachowań sprawcy, prowadzących do błędnej oceny rzeczywistości. W konsekwencji, przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, iż doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
Wyrok SN z dnia 7 grudnia 2022 r., I KA 13/22
Standard: 78223 (pełna treść orzeczenia)
Dla przypisania oskarżonym znamion przestępstwa oszustwa wcale nie było niezbędne ustalenie, że zamiar doprowadzenia pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem towarzyszył im już w chwili zawarcia z nim umowy i rozpoczęcia współpracy. Dla przypisania tego rodzaju przestępstwa wystarczające jest, aby tego rodzaju zamiar istniał u oskarżonych w momencie, w którym pokrzywdzony rozporządzał niekorzystnie swoim mieniem.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 27 stycznia 2022 r., II AKa 290/21
Standard: 73942 (pełna treść orzeczenia)
W płaszczyźnie woluntatywnej zamiar oszustwa musi przyjmować postać chęci skierowanej na zachowanie prowadzące do wywołania błędu, wyzyskania błędu lub wyzyskania niezdolności osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania, chęci doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez osobę, w stosunku do której sprawca podejmuje działania wprowadzające w błąd, zaniechania poinformowania o pozostawaniu przez tę osobę w błędnym przekonaniu lub zachowania polegającego na wyzyskaniu jej niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania oraz chęci osiągnięcia przy pomocy obu opisanych wyżej zachowań korzyści majątkowej
Uchwała SN z dnia 26 lutego 2021 r., II DIZ 19/21
Standard: 78173 (pełna treść orzeczenia)
Samo ustalenie, iż przedstawione przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem okoliczności były obiektywnie nieprawdziwe, samoistnie nie wystarcza do przyjęcia, że sprawca działał w zamiarze oszukania.
Dla przyjęcia, że sprawca działał w wykonaniu takowego zamiaru konieczne jest ustalenie, że miał on świadomość przekazywania osobie rozporządzającej mieniem nieprawdziwych informacji i czynił tak, aby doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2020 r., I KK 127/20
Standard: 48750 (pełna treść orzeczenia)
Obowiązkiem sądu jest wykazanie zamiaru towarzyszącego oskarżonemu podczas popełnienia przestępstwa. Przypisując oskarżonej z ograniczoną w stopniu znacznym poczytalnością – popełnienie oszustw sąd zobowiązany jest tym bardziej do wnikliwej analizy zachowań i towarzyszącego jej zamiaru.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 5 listopada 2020 r., II AKa 344/19
Standard: 78159 (pełna treść orzeczenia)
Dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, że w chwili zawierania umowy sprzedawca nie miał zamiaru wywiązać się ze zobowiązania, a wystarczające jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę (wyrok SN z dnia 2 października 2015 r., III KK 148/15).
Wyrok SN z dnia 18 kwietnia 2018 r., III KK 380/17
Standard: 78170 (pełna treść orzeczenia)
Występek z art. 286 § 1 k.k. ma charakter umyślny. Umyślność dotyczy wszystkich okoliczności odpowiadających znamionom takiego czynu, w tym także „niekorzystnego rozporządzenia mieniem
Wyrok SA w Katowicach z dnia 28 grudnia 2017 r., II AKa 250/17
Standard: 76358 (pełna treść orzeczenia)
Dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, że w chwili zawierania umowy sprawca nie miał zamiaru zapłacić za uzyskane świadczenie. Wystarczające jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę” (tak SN w wyroku z dnia 2 października 2015 r., III KK 148/15).
Znamiona oszustwa wypełnia działanie sprawcy, który w umowie zobowiązuje się do określonej płatności w uzgodnionym, odroczonym terminie, jeżeli jej zawarciu towarzyszy powzięty z góry zamiar niedotrzymania uzgodnionego terminu zapłaty i odłożenia go na czas bliżej nieokreślony oraz uzależnienia zapłaty od ewentualnego powodzenia określonych inwestycji dokonanych w przyszłości.
Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2017 r., III KK 100/17
Standard: 78093 (pełna treść orzeczenia)
Dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, że w chwili zawierania umowy sprawca nie miał zamiaru zapłacić za uzyskane świadczenie. Wystarczające jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę” (tak SN w wyroku z dnia 2 października 2015 r., III KK 148/15).
Znamiona oszustwa wypełnia działanie sprawcy, który w umowie zobowiązuje się do określonej płatności w uzgodnionym, odroczonym terminie, jeżeli jej zawarciu towarzyszy powzięty z góry zamiar niedotrzymania uzgodnionego terminu zapłaty i odłożenia go na czas bliżej nieokreślony oraz uzależnienia zapłaty od ewentualnego powodzenia określonych inwestycji dokonanych w przyszłości.
Zaciąganie przez bankruta zobowiązań, bez informowania kontrahenta o swojej sytuacji, wypełnia znamiona art. 286 § 1 k.k.” (tak SA we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 marca 2013 r., II AKa 67/13).
Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2017 r., III KK 100/17
Standard: 74113 (pełna treść orzeczenia)
Znamiona oszustwa wypełnia działanie sprawcy, który w umowie zobowiązuje się do określonej płatności w uzgodnionym, odroczonym terminie, jeżeli jej zawarciu towarzyszy powzięty z góry zamiar niedotrzymania uzgodnionego terminu zapłaty i odłożenie go na czas bliżej nieokreślony oraz uzależnienia zapłaty od ewentualnego powodzenia określonych inwestycji dokonanych w przyszłości. Zaciąganie przez bankruta zobowiązań, bez informowania kontrahenta o swojej sytuacji, wypełnia znamiona art. 286 § 1 k.k.
Wyrok SA Katowice z dnia 28 grudnia 2016 r., II AKa 406/16
Standard: 78212 (pełna treść orzeczenia)
Nie można ponadto zgodzić się z twierdzeniem prokuratora, że skoro oskarżeni sprzedawali właścicielom stacji paliw odbarwiony olej opałowy to działali jednocześnie z zamiarem kierunkowym wprowadzenia w błąd finalnych klientów. Stawiając taki zarzut prokurator przypisuje oskarżonym, iż ich celem było wprowadzenie odbarwionego oleju opałowego do obrotu konsumenckiego przez stacje benzynowe, ale takie stwierdzenie nie wychodzi poza sferę domniemań.
Z charakteru całego procederu ewidentnie wynika, że oskarżeni korzyść majątkową odnosili kosztem Skarbu Państwa w związku nieodprowadzaniem w odpowiedniej wysokości podatku akcyzowego. Sprzedawali oni bowiem jako olej napędowy odbarwiony olej opałowy płacąc jedynie podczas jego zakupu obniżoną stawkę akcyzy. Niewątpliwie biorąc udział w procesie odbarwiania musieli przewidywać taką możliwość, że trafi on w ręce odbiorcy nieświadomego tego, z czym rzeczywiście ma do czynienia. Oskarżonym można jednakże przypisać jedynie zamiar ewentualny godzenia się na oszustwo, co jednakże nie może być podstawą uznania ich winy.
Brak jest realizacji znamion strony podmiotowej w przypadku, gdy sprawca chociażby jednego z wymienionych elementów nie obejmuje chęcią, lecz tylko nań się godzi, gdyż oszustwo z punktu widzenia znamion strony podmiotowej może być popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, szczególnie zabarwionym (kierunkowym - dolus coloratus), obejmującym zarówno cel, jak i sposób.
W wyroku stwierdzono, że korzyści związane były "z popełnianiem przestępstw polegających na zbywaniu poddanego procesowi odbarwienia oleju opałowego, jako oryginalnego oleju napędowego". Zgodnie z art. 299 § 1 k.k. przedmiotem czynności wykonawczych ujętych w tym przepisie mogą być wyłącznie środki płatnicze i inne wskazane tam rzeczy pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Stosownie natomiast do art. 115 § 1 k.k. czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Ustawodawca wyraźnie więc wskazuje, że źródłem pochodzenia wartości majątkowych stanowiących "brudne pieniądze" ma być zachowanie realizujące znamiona konkretnego typu czynu zabronionego pod groźbą kary. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 299 § 1 k.k. nie jest więc wystarczające ustalenie, że określone wartości majątkowe pochodzą z jakiejkolwiek czynności bezprawnej czy też nieujawnionego lub "nielegalnego" źródła. Nie jest także wystarczające w tym zakresie ogólne wskazanie, że korzyść majątkowa pochodzi z działalności przestępczej, jakiegoś bliżej nieokreślonego czynu zabronionego, czy też pewnej grupy przestępstw, bez sprecyzowania, o jaki konkretnie typ przestępstwa chodzi. Znamię "korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego" musi być przy tym udowodnione w postępowaniu karnym w taki sam sposób, jak wszystkie pozostałe znamiona przestępstwa stypizowanego w art. 299 § 1 k.k.
"Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. są wymienione w tym przepisie "środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości" pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z popełnienia czynu zabronionego", zatem nie ulega wątpliwości, że przedmiotem przestępstwa prana brudnych pieniędzy mogą być tak jak w tej sprawie środki pieniężne pochodzące z popełnienia przestępstwa oszustwa lub firmanctwa.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 8 października 2015 r., II AKa 222/15
Standard: 18228 (pełna treść orzeczenia)
Użycie zwrotu „wyłudzili” w opisie czynu z art. 286 § 1 k.k. jest bowiem znaczeniowo równorzędne z ustawowym zwrotem wskazującym na cel działania sprawców, jakim jest osiągnięcie korzyści majątkowej (por. wyroki SN: z dnia 19 marca 2008 r., V KK 363/07; z dnia 29 marca 2011 r., III KK 321/10
Wyrok SN z dnia 21 sierpnia 2012 r., IV KK 65/12
Standard: 26316 (pełna treść orzeczenia)
Określone w art. 286 § 1 k.k. przestępstwo oszustwa jest przestępstwem umyślnym, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga, aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym jest tu osiągnięcie korzyści majątkowej. Strona podmiotowa tego przestępstwa wyraża się znamieniem „kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej...”. Pojęcie korzyści majątkowej jest w wykładni prawa karnego rozumiane szeroko - jako aktualne (współczesne) i przyszłe przysporzenie mienia, osiągnięcie korzyści majątkowej w konkretnych okolicznościach, polepszenie sytuacji majątkowej (J. Bednarzak: Przestępstwa oszustwa w polskim prawie karnym, Warszawa 1971, s. 85).
Zwrot „nie mając zamiaru podjęcia spłaty zaciągniętego kredytu” oznaczał w istocie „świadome ukierunkowanie podmiotu na osiągnięcie danego stanu rzeczy – celu”. Takie określenie oznacza zaś „kierunkowość woli wiodącej postępowania człowieka, a od strony prawa karnego określa znamię podmiotowe tworzące tzw. przestępstwa kierunkowe” (J. Śliwowski, op. cit., s. 97). Ponieważ oskarżony dążył do niespłacenia należnych pokrzywdzonym bankom rat kredytowych, to jednocześnie zamierzał osiągnąć korzyść majątkową i działał w tym celu.
Wyrok SN z dnia 5 czerwca 2012 r., II KK 287/11
Standard: 13814
Odnosząc się do znamion strony podmiotowej omawianego przestępstwa, ich charakter determinuje jego umyślność i zaliczenie do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych; przeto zamiar bezpośredni powinien obejmować zarówno cel działania sprawcy(ów), jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu (musi chcieć użycia takiego sposobu działania). Zatem w sytuacji, gdy chociażby jeden z elementów przedmiotowych nie jest objęty świadomością sprawcy(ów) - brak znamion strony podmiotowej; to samo odnosi się do konfiguracji materialnokarnej, gdy sprawca(y) chociażby jednego z tych elementów przedmiotowych nie obejmuje chęcią, lecz tylko nań się godzi (zob. np. wyrok SN z dnia 19 lipca 2007 r., V KK 384/06, Biul. PK 2007/14/33; wyrok SN z dnia 3 kwietnia 2007 r., III KK 362/06, LEX nr 296749). Bez znaczenia zaś dla znamion strony podmiotowej czynu z art. 286 § 1 k.k. jest to, czy sprawca(y) miał zamiar przywłaszczenia, przy czym o zamiarze sprawcy(ów) przesądza całokształt podmiotowych i przedmiotowych okoliczności danego wypadku jako podstawa do odtworzenia rzeczywistych przeżyć sprawcy(ów) i ustalenia do czego zmierzał(li), czego chciał lub postępując w określony sposób - co przewidywał i na co się godził; ustalenie rzeczywistego zamiaru powinno wynikać z oceny jego zewnętrznego zachowania się opartego na świadomości możliwości lub konieczności zaistnienia tego, co sprawca(y) chciał osiągnąć. Należy zatem brać pod uwagę wszystkie okoliczności, na podstawie których można wyprowadzić wniosek dotyczący realności wypełniania obietnic złożonych przez sprawcę(ów), a więc całokształt możliwości finansowych. Do przyjęcia zamiaru oszustwa, w przypadku ustalenia przedstawienia przez sprawcę(ów) osobie rozporządzającej mieniem okoliczności i informacji obiektywnie nieprawdziwych, niezgodnych z rzeczywistością, konieczne jest ustalenie, że sprawca(y) miał świadomość przekazywania takiej osobie nieprawdziwych informacji i czynił tak, aby doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w następstwie czego organ procesowy winien ustalić i wykazać, że każdorazowo w czasie (dacie) realizowania poszczególnych zachowań sprawca(y) obejmował świadomością i wolą wszystkie elementy konstrukcyjne strony przedmiotowej oszustwa.
Wyrok SA w Krakowie z dnia 20 października 2011 r., II AKa 145/11
Standard: 6189 (pełna treść orzeczenia)
Oszustwo jest umyślnym przestępstwem kierunkowym, w którym bezpośrednim i jedynym celem działania sprawcy jest uzyskanie szeroko pojętej korzyści majątkowej, która może polegać zarówno na zwiększeniu aktywów, jak i zmniejszeniu pasywów, przy czym dążenie sprawcy może obejmować korzyść dla siebie, jak i innej osoby.
Wyrok SN z dnia 19 lipca 2011 r., WA 20/11
Standard: 76700 (pełna treść orzeczenia)
Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. jest przestępstwem umyślnym, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Charakterystyczny dla strony podmiotowej tego przestępstwa zamiar bezpośredni powinien obejmować zarówno cel działania sprawcy, jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu.
Przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.
Postanowienie SN z dnia 4 stycznia 2011 r., III KK 181/10
Standard: 26314 (pełna treść orzeczenia)
Określone w art. 286 k.k. przestępstwo oszustwa jest przestępstwem umyślnym, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga, aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym w przypadku oszustwa jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca podejmując działanie, musi mieć wyobrażenie pożądanej dla niego sytuacji, która stanowić ma rezultat jego zachowania.
Powyższe ujęcie znamion strony podmiotowej wyklucza możliwość popełnienia oszustwa z zamiarem ewentualnym, zamiar bezpośredni winien obejmować zarówno cel, jak i sam sposób działania zmierzający do zrealizowania tego celu. Sprawca musi chcieć takiego właśnie sposobu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i cel ten musi stanowić punkt odniesienia każdego ze znamion przedmiotowych przestępstwa.
Przypisując sprawcy popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. należy wykazać, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje błąd), ale także i to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem − i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion (por.: wyroki SN z dnia 3 lipca 2007 r., II KK 327/06; z dnia 19 lipca 2007 r., VKK 384/06).
Wyrok SN z dnia 11 lutego 2009 r., III KK 245/08
Standard: 14062
Oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, gdyż warunkiem odpowiedzialności jest działanie czy zaniechanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zamiar bezpośredni o szczególnym zabarwieniu związanym z celem działania sprawcy oznacza, że elementy przedmiotowe oszustwa musza mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca oszustwa nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć użyć w tym celu określonego sposobu działania czy zaniechania. W związku z tym do przestępstwa oszustwa nie dochodzi zarówno wtedy, jeżeli jeden z przedstawionych elementów nie jest objęty świadomością sprawcy, jak i wówczas, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce, lecz tylko się godzi. W przypadku działania sprawcy w zamiarze ewentualnym nie dochodzi więc do popełnienia występku oszustwa przewidzianego w art. 286 § 1 k.k.
Wyrok SN z dnia 19 lipca 2007 r., V KK 384/06
Standard: 14238
Oszustwo jest przestępstwem kierunkowym, gdyż warunkiem odpowiedzialności jest działanie czy zaniechanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Zamiar bezpośredni o szczególnym zabarwieniu związanym z celem działania sprawcy oznacza, że elementy przedmiotowe oszustwa musza mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca oszustwa nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć użyć w tym celu określonego sposobu działania czy zaniechania. W związku z tym do przestępstwa oszustwa nie dochodzi zarówno wtedy, jeżeli jeden z przedstawionych elementów nie jest objęty świadomością sprawcy, jak i wówczas, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce, lecz tylko się godzi. W przypadku działania sprawcy w zamiarze ewentualnym nie dochodzi więc do popełnienia występku oszustwa przewidzianego w art. 286 § 1 k.k.
Wyrok SN z dnia 3 kwietnia 2007 r., III KK 362/06
Standard: 14284 (pełna treść orzeczenia)
Przypisując sprawcy popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. należy wykazać, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje błąd), ale także i to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem – i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion.
Aby można było przypisać popełnienie przestępstwa ciągłego z art. 286 § 1 k.k. przy zastosowaniu konstrukcji ciągu przestępstw sąd winien wykazać, że każdorazowo w dacie zawierania umów z poszczególnymi kontrahentami nie miał on zamiaru za pobrany towar zapłacić, a więc że towar ten wyłudził. W tym aspekcie ocenie należało poddać każde ogniwo czynu wchodzące w skład ciągu przestępstw ciągłych.
Wyrok SN z dnia 2 lutego 2007 r., IV KK 378/06
Standard: 14239
Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. oraz oszustwa kredytowego stypizowane w art. 297 § 1 k.k., są przestępstwami kierunkowymi (por. wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2000 r., V KKN 267/2000, OSNKW 2000, z. 9-10, poz. 85, postanowienie SN z dnia 25 lutego 2002 r., I KZP 1/ 02 OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 35). Dla wyczerpania ich znamion konieczne jest podjęcie przez sprawcę „umyślnych oszukańczych zabiegów” w drodze podstępu w celu wprowadzenia w błąd podmiot dysponujący in concreto jak w tej sprawie dotacją.
Wyrok SN z dnia 5 stycznia 2006 r., WA 35/05
Standard: 14377
Określone w art. 286 kk przestępstwo oszustwa jest przestępstwem umyślnym zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga, aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym w przypadku oszustwa jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca podejmując działania musi mieć wyobrażenie pożądanej dla niego sytuacji, która stanowić ma rezultat jego zachowania.
Powyższe ujęcie znamion strony podmiotowej wyklucza możliwość popełnienia oszustwa z zamiarem ewentualnym.
Zamiar bezpośredni winien obejmować zarówno cel, jak i sam sposób działania zmierzający do zrealizowania tego celu.
Sprawca musi chcieć takiego właśnie sposobu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i cel ten musi stanowić punkt odniesienia każdego ze znamion przedmiotowych przestępstwa.
Przypisując sprawcy popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk należy wykazać, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje błąd ), ale także i to że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem - i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion (wyr. SA w Katowicach z 13.12.2001 r., I AKa 312/01).
Wyrok SN z dnia 14 stycznia 2004 r., IV KK 192/03
Standard: 21651
W wyroku z dnia 20 sierpnia 1934 r. 1 K 468/34 Sąd Najwyższy przyjął, iż "kwestia niekorzystności transakcji powinna być oceniana na podstawie kryteriów podmiotowych, nie zaś przedmiotowych, tj. z punktu widzenia pokrzywdzonego.
Kupno przedmiotów, których dana osoba nabyć nie ma zamiaru i które uważa za zbędne w swym gospodarstwie, jest transakcją niekorzystną", a w wyroku z dnia 6 czerwca 1935 r. 2 K 631/35, że "otrzymanie przez kontrahenta pewnej wartości gospodarczej jako ekwiwalentu za jego świadczenie, nie wyłącza cech oszustwa, jeżeli kontrahent został wprowadzony karalnym sposobem w błąd co do istoty zawieranej umowy" - gdy przyjęcie tej wartości gospodarczej, jako ekwiwalentu, nie odpowiadało intencji pokrzywdzonego (z uzasadnienia).
Otrzymanie za wydane towary, zamiast ceny kupna, zwolnienia ze spornego długu przesądza o tym, że rozporządzenie mieniem (wydanie towarów) było niekorzystne z punktu widzenia pokrzywdzonego i nie odpowiadało jego intencjom. Tak jak niekorzystne jest kupno przedmiotów, których dana osoba nie chce nabyć, tak niekorzystne jest uzyskanie zwolnienia z długu, którego pokrzywdzony nie zamierzał uzyskać, z tego powodu, że długu nie uznawał.
Wyrok SN z dnia 17 czerwca 1998 r., IV KKN 108/96
Standard: 42852 (pełna treść orzeczenia)
Elementy przedmiotowe oszustwa muszą być objęte świadomością sprawcy, który, chcąc uzyskać nienależną korzyść majątkową, działa świadomie w określony sposób, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że działa z zamiarem bezpośrednim - kierunkowym, obejmującym cel i sposób działania.
Wyrok SN z dnia 20 lutego 1974 r., V KR 49/74
Standard: 40810 (pełna treść orzeczenia)
Oszustwo może być przestępstwem popełnionym tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym, obejmującym cel i sposób działania.
Wyrok SN z dnia 5 lutego 1974 r., III KR 371/73
Standard: 40777 (pełna treść orzeczenia)
Działanie oskarżonego polegające na nakłanianiu znajomych do zaciągania pożyczek w pracowniczej kasie zapomogowo-pożyczkowej i przekazywania jemu otrzymywanych pieniędzy, które on zobowiązał się spłacić za pożyczkobiorców nie mając takiego zamiaru kwalifikuje się jako jako oszustwo.
Wyrok SN z dnia 20 sierpnia 1973 r., III KRN 171/73
Standard: 40625 (pełna treść orzeczenia)