Wada prawna rzeczy sprzedanej przez osobę nieuprawnioną (art. 169 k.p.c.)

W świetle ustabilizowanych poglądów (por. np. wyrok SN z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 27/96, wyrok z dnia 24 września 2003 r., III CKN 356/01), w polskim systemie prawnym nie obowiązuje zakaz zbywania rzeczy cudzej, skoro liczne przepisy przewidują i sankcjonują skutki takiej czynności (np. art. 169 § 1 k.c., art. 556 § 2 k.c., art. 1028 k.c. albo art. 5 u.k.w.h.).

Sprzedaż rzeczy przez niewłaściciela powoduje zbycie rzeczy obciążonej wadą prawną w rozumieniu art. 556 § 2 k.c.

Istnienie wad sprzedanej rzeczy, nawet wówczas kiedy zostały podstępnie zatajone, nie pociąga za sobą nieważności umowy, co wynika z regulacji zawartej w przepisach o rękojmi.

W konsekwencji, skoro w świetle art. 58 § 1 k.c. nie powoduje nieważności jako sprzeczna z prawem, sprzedaż rzeczy cudzej, nie może także uzasadniać poglądu o sprzeczności z prawem lub o obejściu prawa jako celu umowy nieprzestrzeganie przez sprzedawcę norm prawnych, które wskazywały na utratę przez niego prawa własności przedmiotu sprzedaży.

Wyrok SN z dnia 20 listopada 2009 r., III CSK 56/09

Standard: 29363 (pełna treść orzeczenia)

Sprzedaż rzeczy cudzej przez osobę nieuprawnioną stanowi transakcję dotyczącą rzeczy dotkniętej wadą prawną w momencie sprzedaży. Nabywca podlegający ochronie przewidzianej w art. 169 § 1 k.c. może powołać się na wadę prawną zakupionej rzeczy polegającą na tym, że rzecz stanowi własność osoby trzeciej.

Celem art. 169 § 1 k.c. jest polepszenie położenia nabywcy w dobrej wierze, a nie utrudnienie mu wykorzystania instrumentów prawnych umożliwiających uwolnienie się z więzów nieudanej umowy, dostępnych w wypadku, gdyby takiej ochrony nie miał. Jeżeli zatem nabywca, podlegający ochronie przewidzianej w art. 169 k.c. nie chce z niej korzystać - obojętne czy dla uniknięcia pokrzywdzenia dotychczasowego właściciela, czy z obawy przez jego ewentualnymi roszczeniami i wiążącą się z tym niepewnością uzyskanych praw - i dąży do unicestwienia czynności prawnej, na podstawie której nabył rzecz, może powołać się na wadę prawną zakupionej rzeczy.

Odstąpienie od umowy sprzedaży, które spowoduje stan, jakby umowa nie została zawarta, uchyli skutki działania art. 169 § 1 k.c. Jedną z przesłanek koniecznych do wprowadzenia zmian własnościowych na podstawie tego przepisu jest bowiem zawarcie ważnej umowy zbycia rzeczy (por. orz. SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1340/00).

Wyrok SN z dnia 24 lipca 2008 r., IV CSK 182/08

Standard: 53708 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Żaden obowiązujący przepis prawa nie ustanawia w sposób pozytywny zakazu zbywania rzeczy cudzej; przeciwnie, w ustawie można znaleźć wiele przepisów, które zbycie rzeczy przez niewłaściciela wprost przewidują i sankcjonują (np. art. 92 § 2, art. 169 § 1, art. 556 § 2, art. 765, 787 § 2 lub art. 1028 k.c. albo art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.).

Nigdzie nie została skodyfikowana - powoływana przez powodów - zasada nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet, i jeśli ona funkcjonuje, to jako norma niepisana, wynikająca raczej z tradycji i ducha przyjętego porządku prawnego. Poza tym zasada nemo plus iuris rzutuje na skutki umowy, nie zaś na jej ważność, w odniesieniu do prawa własności oznacza bowiem tylko to, że własność może skutecznie przenieść na nabywcę tylko właściciel.

Brak po stronie sprzedawcy przymiotu właściciela jest wadą prawną w rozumieniu art. 556 § 2 k.c., istnienie zaś wady rzeczy, nawet zatajonych podstępnie, nie powoduje nieważności umowy z mocy art. 58 k.c., skoro bowiem instytucja rękojmi za wadę została w kodeksie cywilnym unormowana odrębnie, to skutki zawarcia umowy sprzedaży rzeczy wadliwej należy oceniać według przepisów o rękojmi, bez potrzeby sięgania do ogólnych przepisów o nieważności umowy (por. np. orz. SN z dnia 27 maja 1949 r. Wa.C. 40/49 oraz wyrok SN z dnia 30 października 1969 r. II CR 430/69).

Wyrok SN z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 27/96

Standard: 29364 (pełna treść orzeczenia)

Dokonanie przez nabywcę samochodu jego przewłaszczenia na rzecz banku w celu zabezpieczenia pobranego kredytu nie stanowi przeszkody w dochodzeniu odszkodowania od zbywcy w razie ujawnienia, że samochód pochodził z kradzieży i został zwrócony osobie uprawnionej.

Uchwała SN z dnia 28 września 1995 r., III CZP 125/95

Standard: 28300 (pełna treść orzeczenia)

Osoba, która w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej pośredniczyła na rzecz obu stron przy zawieraniu umowy sprzedaży, odpowiada za szkodę poniesioną przez kupującego wskutek wady prawnej nabytego samochodu, o której wiedziała lub - po zapoznaniu się z dokumentami i dokonaniu zwykłego przeglądu tego pojazdu - z łatwością mogła ją wykryć.

Uchwała SN z dnia 18 grudnia 1990 r., III CZP 67/90

Standard: 32838 (pełna treść orzeczenia)